Aulas e púlpitos

A formación relixiosa non é unha materia. Podería selo se tivese como obxectivo unha historia das mitoloxías ou algo así, nese caso os profesores serían elixidos como o resto: por razóns académicas, non designados polo bispado.

O outro día vin un faladoiro televisivo na que remachei a miña convicción de que os nosos políticos en exercicio actuais son frecuentemente mediocres, pero que peor será cando deica pouco gobernen os tertulianos. O tema era o litixioso asunto da materia de Relixión na escola. Oíronse as cantinfladas de sempre. “Nós somos partidarios da laicidad, non do laicismo, que non é o mesmo”, dicía, pedagóxica, a representante socialista. En efecto, non é o mesmo: a palabra castelá é “laicismo”, mentres que “laicidad” é un galicismo non aceptado pola RAE ata data moi recente (que, por certo, define laicismo de forma coidadosamente errónea). De modo que ou laicismo ou laicité: o de laicidad “” podemos deixarllo aos clérigos, que se trabucan en canto hai que nomear algo referido á liberdade de conciencia.

Outro interlocutor, máis de dereitas pero non máis destro, lembraba que España é un Estado aconfesional, non laico, de modo que o laicismo parecíalle anticonstitucional. Supoñamos que “aconfesional” non sexa un eufemismo por laico “”, que é como o adoita entender a xente bienintencionada, senón que significa “sen unha confesión relixiosa privilexiada, aínda que recoñecendo o feito relixioso e favorecéndoas a todas”. Bo, sen dúbida entón recollerá tanto as actitudes relixiosas positivas como negativas. Santo Tomás de Aquino, o cardeal Newman e Xoán Paulo II foron pensadores relixiosos (de moi distinto calibre, claro) como tamén o son Nietzsche, Freud e Richard Dawkins (ídem).
Non é arriscado asegurar que a postura relixiosa maioritaria nas democracias occidentais entre científicos, humanistas, etcétera, é a incredulidade, cando non hostilidade, sobre os dogmas eclesiais: os máis favorables considéranos unha linguaxe poética que pode inspirar condutas solidarias e compasivas… pero tamén todo o contrario. De modo que unha aconfesionalidade consecuente obrigaría a incluír xunto ao ensino relixioso outra materia que explicase escepticismo, críticas ás crenzas eclesiásticas, etcétera... Demasiado para o xa sobrecargado programa escolar dos tenros infantes.

Publicidad

Hai que suprimir canto antes os acordos de España coa Santa Sé

Invocáronse na discusión, como non podía ser menos, os acordos coa Santa Sé. Urxe suprimilos xa, posto que agora a ninguén sorprendería tal decisión e con todo escandaliza a moitos o empeño en mantelos. O seu contido contradi evidentemente a aconfesionalidade constitucional e encerra un paradoxo non respecto da relixión senón respecto ao Vaticano. ¿Estamos a falar dun Estado propiamente devandito ou dunha especie de parroquia de proporcións e pretensións imperiais? Se nolo tomamos en serio como Estado, resulta que é a única teocracia vixente en chan europeo, antidemocrática posto que non respecta nas súas eleccións a cargos públicos, dereitos humanos fundamentais como a igualdade dos sexos ou a liberdade de conciencia, que se negou a asinar algúns dos tratados máis importantes sobre estas cuestións subscritos polas democracias de todo o mundo. ¿Por que ten España que manter acordos privilexiados con semellante entidade, que representa o contrario do que desexamos para as institucións do noso país e de Europa? Pero quizá a súa aparencia estatal é só un disfrace histórico para esa gran parroquia antes mencionada. Entón non hai nada que obxectar ás peregrinacións e recoñecementos piadosos que recibe, pero resulta inaceptable que dite, por medio de acordos privilexiados, normas que afectan á organización da nosa educación e outras institucións militares, penais, etcétera… en contra da aconfesionalidade proclamada. Tómese como se tome, son lazos comprometedores que convén canto antes disolver discreta e amistosamente.
A nosa Constitución recoñece o dereito dos pais para optar pola educación dos seus fillos máis acorde coas súas conviccións, pero este é un punto que se se renova a Carta Magna convirá aclarar. Porque sería inaceptable que ese dereito incluíse o ensino de nocións anticientíficas como o creacionismo en lugar da teoría da evolución ou a diferenza de dereitos cívicos entre homes e mulleres, como queren algunhas doutrinas piadosas. As familias teñen dereito a educar aos seus fillos segundo as súas preferencias… dentro da oferta escolar establecida. O punto importante aquí é que, nin optativa nin obrigatoria: a formación relixiosa non é unha materia. Podería selo se tivese como obxectivo unha historia das mitoloxías ou algo así, nese caso os profesores serían elixidos como o resto: por razóns académicas, non designados polo bispado. Para que os nenos reciban formación relixiosa non fai falta que a estuden no colexio, véxase o que ocorre en países laicos como Francia (modélica en tantas cousas). A este respecto foméntanse erros interesados. Unha entrevista publicada por Abc (23 de outubro) con Tibor Navracsics, comisario europeo de Educación, levaba o seguinte titular: “Hai que garantir o dereito para elixir a materia de Relixión”. Pero o que o entrevistado dicía, liñas máis abaixo, era: “Un sistema educativo ten que ofrecer o dereito para elixir e garantir aos pais a elección do mellor modo de educar aos seus fillos”. C'est pas a même chose.

Os partidos laicos deben detallar de novo a oferta de Educación para a Cidadanía

Este asunto non é cousa menor, un encordio electoral para facerse o progre. Na situación actual de Europa e do mundo, é un tema vital saber como imos educar aos cidadáns para que nunha sociedade mercantilizada non teñan que buscar o “suplemento de alma” exclusivamente en dogmas relixiosos. Con desenvoltura ofensiva, o portavoz da Conferencia Episcopal sinala que nos ameazan dous perigos, o laicismo e o fundamentalismo. O segundo provoca matanzas, está dabondo visto, e o primeiro, segundo el, quere extirpar a relixión da vida pública (outra mentira: o laicismo recoñece o dereito dos crentes para manifestarse en público pero a título privado, non institucionalmente).
É o momento de que os partidos laicos detallen de novo a oferta de Educación para a Cidadanía, en lugar desa materia de Intelixencia “emocional” que coinciden en reivindicar C'S e Podemos (o cal demostra que Chesterton tiña outra vez razón: é máis difícil loitar contra as novas supersticiones que contra as antigas, o mesmo que é máis difícil vencer a un mozo que á súa avoa). Non esquezamos que no torticero argumentario contra a Educación para a Cidadanía do ministro Wert xogou un papel importante o manual escrito polos logo promotores de Podemos Luís Alegre e Carlos Fernández Liria, cuxo radicalismo intemperante e bastante bobo converteuse, como noutras ocasións, no mellor aliado dos reaccionarios. Polo noso ben e o noso futuro esperemos que, a partir do 20-D, as cousas expóñanse mellor.

Fernando Savater é escritor.