Hai
avances na protección dos menores, pero a inequidad crece. O informe 'O
estado mundial da infancia en 2016' de Unicef alerta de que para 2030
outros 167 millóns vivirán na pobreza.
Escribe Kailash Satyarthi,
premio Nobel da paz, que hai moitos anos coñeceu nas estribaciones da
cordilleira do Himalaya a un neno traballador, pequeno e fraco. E
preguntoulle: "¿Está o mundo tan pobre que non pode darme un xoguete e
un libro, en lugar de obrigarme a tomar unha arma ou unha ferramenta?".
Noutra ocasión, unha pequena colombiana, xa nai, que fora violada e
utilizada como escrava sexual, fíxolle outra pregunta: "Nunca tiven un
soño. ¿Poderá o meu fillo ter un?". Ás preguntas de ambos, habería que
responder cun non. Non, porque o mundo non fai o suficiente para que
todos eles poidan aprender, xogar e crecer. E habería que dicirlles
ademais que, se continúan as tendencias actuais, 69 millóns de menores
como eles morreranse antes de cumprir cinco anos, outros 167 millóns
vivirán sumidos na pobreza e 750 millóns de mulleres casáronse sendo
aínda nenas, todo de aquí a 2030, ano límite para alcanzar os Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable que buscan que, para esa data, o mundo sexa menos desigual. Estes son as desoladoras cifras que arroxa o
Estado Mundial da Infancia 2016. Unha oportunidade para cada neno, o principal informe anual de Unicef que presenta hoxe.
O informe sinala que se lograron progresos considerables na tarefa de
salvarlles a vida, reducir a pobreza e lograr que asistan á escola. As
taxas mundiais de mortalidade de menores de cinco anos reducíronse en
máis da metade desde 1990, os nenos e nenas asisten á escola primaria en
igualdade en 129 países e o número de persoas que viven na extrema
pobreza en todo o mundo é case a metade que na década de 1990. Pero este
progreso non foi uniforme nin xusto. Os que se atopan en maior
situación de pobreza teñen o dobre de probabilidades que os máis ricos
de morrer antes de cumprir cinco anos e de sufrir desnutrición crónica.
Se comparamos Serra Leona, país africano, con Reino Unido, europeo, a
diferenza dispárase: o crío do primeiro ten hoxe 30 veces máis
posibilidades de morrerse que o outro.
Así, Unicef advirte que o ritmo do progreso en materia de saúde e
supervivencia infantil e materna poderá aumentar ou diminuír en función
das decisións políticas que os gobernantes tomen nos próximos anos. Pero
se as tendencias actuais non cambiaron para 2030, ademais dos 69
millóns de mortes —case a metade en África subsahariana e unha terceira
parte en Asia meridional—, ocorrerá que máis da metade dos falecementos
de menores de cinco anos produciranse en cinco países (India, Nixeria,
Paquistán, República Democrática do Congo e Angola), e que a taxa
mundial de mortalidade materna será dunhas 161 por cada 100.000 nados
vivos.
750 millóns de mulleres casáronse sendo aínda nenas en 2030
O acceso á educación tamén é moi desigual. O informe revela que na
maioría dos países menos da metade dos menores asisten a programas de
ensino para a primeira infancia. Preto de 124 millóns non poden acceder á
escola ou finalizar a súa educación. Deles, uns 65 millóns de
adolescentes non chegan a completar o primeiro ciclo de secundaria e
outros 59 millóns nin sequera cursan a primaria. Máis da metade destes
últimos viven en África subsahariana, que é a rexión onde se rexistran
os peores datos. É aquí onde polo menos 247 millóns de nenos (dous
terzos do total) viven no medio dunha pobreza multidimensional, privados
do necesario para sobrevivir.
Tampouco hai que esquecer quen ve a súa educación interrompida por
emerxencias humanitarias e crises prolongadas: ao redor de 75 millóns
entre tres e 18 anos de 35 países. Deles, 17 millóns son refuxiados ou
desprazados internos de países como Siria, Iemen, Iraq, República
Democrática do Congo ou Somalia, entre moitos exemplos.
Se non se corrixe a situación, en 2030 haberá máis de 60 millóns de
nenos non escolarizados e nos países menos desenvolvidos as taxas de
finalización dos estudos non pasarán do 76% no caso da primaria e o 50%
en caso da secundaria. Unha vía para cambiar este sombrío prognóstico é
investir nos nenos máis vulnerables mediante transferencias de efectivo,
segundo o informe, que axudan aos estudantes para manterse máis tempo
na escola e alcanzar niveis de ensino superiores. "Como media, cada ano
adicional de educación que o neno recibe aumenta os seus ingresos en
aproximadamente un 10% cando se converte en adulto. E por cada ano
adicional de escolaridad, as taxas de pobreza do país descenden nun 9%",
sostén Unicef.
O drama do matrimonio infantil
O informe de Unicef non esquece aos riscos específicos que corren as
nenas polo só feito do seu xénero e, en concreto, alerta do número
alarmante de matrimonios prematuros, un fenómeno que tamén inflúe nos
patróns de mortalidade infantil. Os índices están a diminuír: mentres
que o 48% das mulleres de 45 a 49 anos de idade casaron antes de cumprir os 18 anos, a proporción entre as de 20 a 24 baixou ao 35%.
Este descenso é moi lento, xa que cada ano uns 15 millóns de nenas son
casadas antes de cumprir os 18 anos contra a súa vontade e empezan a
procrear demasiado pronto, cando non están preparadas nin física nin
psicoloxicamente nin teñen, en moitas ocasións, acceso a servizos de
saúde reprodutiva. De non lograr unha maior protección para elas, en
2030 serán 750 millóns as casadas antes de tempo.
En todo o mundo, as nenas noivas teñen menos probabilidades que as
adultas de recibir atención médica durante o embarazo, e a falta de
coidados e o carecer dunha madurez física suficiente para dar a luz
levan a complicacións durante o embarazo e o parto que xa son a segunda
causa de morte de mulleres de entre 15 e 49 anos. Os bebés das menores
de 20 teñen 1,5 máis posibilidades de morrerse durante os seus primeiros
28 días de vida que os fillos das nais máis maiores.
España bate récords de pobreza infantil
En España, a taxa de risco de pobreza dos nenos bateu records: pasou do 30% de 2014
ao 34,4% en 2015. A peor parte lévana os fogares de migrantes con
fillos pequenos, onde esta cifra aumenta ata o 60,3% dos nados en
familias estranxeiras, "un dato que pon en evidencia as barreiras destes
colectivos no acceso a dereitos e servizos", denuncia a organización.
En España, a taxa de risco de pobreza dos nenos bateu records
En educación os datos son pouco alentadores igualmente,
pois en 2015 a taxa de abandono escolar foi do 20%, moi por encima á
media europea do 11%. Un 24% dos nenos deixa os estudos antes de tempo
fronte ao 15,8% das mozas. Unicef lembra asímismo que xa en 2014, o
investimento en educación reduciuse en 5.000 millóns de euros anuais
respecto de 2009, e o investimento en protección social dos nenos e as
súas familias noutros 2.700 millóns de euros. Por mor das recentes
eleccións e a próxima elección dun novo Goberno para o próximos catro
anos, Unicef aproveita a ocasión para lembrar a súa proposta de alcanzar
un Pacto de Estado pola Infancia que inclúa un incremento significativo
dos investimentos en infancia. "Instamos ao novo Goberno a concretar un
plan para a consecución dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable,
que inclúa indicadores de loita contra a desigualdade e que se centre
especificamente en chegar aos nenos máis vulnerables do noso país".
Que estamos a esperar?
O escrito no que Satyarthi describe o seu encontro co neno do
Himalaya e coa nova nai colombiana está incluído neste informe anual de
Unicef. Nel, o activista lanza unha pregunta ao aire: Que estamos a
esperar?. A continuación, sostén que cada persoa "ten o potencial para
cambiar as cousas se canalizamos as nosas enerxías e a nosa ira contra
as inxustizas da maneira adecuada". Unicef afina máis o tiro e diríxese
aos gobernantes e líderes políticos de todos os países do mundo para
dicirlles que a inequidad non é "nin inevitable nin infranqueable" se se
realizan os investimentos adecuados no momento preciso. A eles pídelles
que se aborden programas que teñan como obxectivo expandir as
oportunidades. E achega exemplos concretos como as transferencias de
efectivo para axudar ás familias para pagar as taxas da matrícula
escolar e as campañas de concienciación pública sobre a importancia do
rexistro dos recentemente nados para que os nenos teñan acceso aos
servizos e protexelos contra a explotación durante a súa infancia.
Esixen tamén aos gobernos que aceleren o progreso cara aos obxectivos
de 2030 establecendo metas de equidade nacional para detectar
disparidades e que se produza unha coordinación máis estreita entre
organizacións humanitarias e do desenvolvemento para acurtar as
distancias existentes entre ambos os sectores e apostar aumentar os
investimentos centrados na infancia calculando orzamentos centrados na
equidade para non deixar a ningún neno atrás.
