A desigualdade matará a 69 millóns de nenos en 15 anos

Hai avances na protección dos menores, pero a inequidad crece. O informe 'O estado mundial da infancia en 2016' de Unicef alerta de que para 2030 outros 167 millóns vivirán na pobreza.

Escribe Kailash Satyarthi, premio Nobel da paz, que hai moitos anos coñeceu nas estribaciones da cordilleira do Himalaya a un neno traballador, pequeno e fraco. E preguntoulle: "¿Está o mundo tan pobre que non pode darme un xoguete e un libro, en lugar de obrigarme a tomar unha arma ou unha ferramenta?". Noutra ocasión, unha pequena colombiana, xa nai, que fora violada e utilizada como escrava sexual, fíxolle outra pregunta: "Nunca tiven un soño. ¿Poderá o meu fillo ter un?". Ás preguntas de ambos, habería que responder cun non. Non, porque o mundo non fai o suficiente para que todos eles poidan aprender, xogar e crecer. E habería que dicirlles ademais que, se continúan as tendencias actuais, 69 millóns de menores como eles morreranse antes de cumprir cinco anos, outros 167 millóns vivirán sumidos na pobreza e 750 millóns de mulleres casáronse sendo aínda nenas, todo de aquí a 2030, ano límite para alcanzar os Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable que buscan que, para esa data, o mundo sexa menos desigual. Estes son as desoladoras cifras que arroxa o Estado Mundial da Infancia 2016. Unha oportunidade para cada neno, o principal informe anual de Unicef que presenta hoxe.
O informe sinala que se lograron progresos considerables na tarefa de salvarlles a vida, reducir a pobreza e lograr que asistan á escola. As taxas mundiais de mortalidade de menores de cinco anos reducíronse en máis da metade desde 1990, os nenos e nenas asisten á escola primaria en igualdade en 129 países e o número de persoas que viven na extrema pobreza en todo o mundo é case a metade que na década de 1990. Pero este progreso non foi uniforme nin xusto. Os que se atopan en maior situación de pobreza teñen o dobre de probabilidades que os máis ricos de morrer antes de cumprir cinco anos e de sufrir desnutrición crónica. Se comparamos Serra Leona, país africano, con Reino Unido, europeo, a diferenza dispárase: o crío do primeiro ten hoxe 30 veces máis posibilidades de morrerse que o outro.

Publicidad

Así, Unicef advirte que o ritmo do progreso en materia de saúde e supervivencia infantil e materna poderá aumentar ou diminuír en función das decisións políticas que os gobernantes tomen nos próximos anos. Pero se as tendencias actuais non cambiaron para 2030, ademais dos 69 millóns de mortes —case a metade en África subsahariana e unha terceira parte en Asia meridional—, ocorrerá que máis da metade dos falecementos de menores de cinco anos produciranse en cinco países (India, Nixeria, Paquistán, República Democrática do Congo e Angola), e que a taxa mundial de mortalidade materna será dunhas 161 por cada 100.000 nados vivos.

750 millóns de mulleres casáronse sendo aínda nenas en 2030

O acceso á educación tamén é moi desigual. O informe revela que na maioría dos países menos da metade dos menores asisten a programas de ensino para a primeira infancia. Preto de 124 millóns non poden acceder á escola ou finalizar a súa educación. Deles, uns 65 millóns de adolescentes non chegan a completar o primeiro ciclo de secundaria e outros 59 millóns nin sequera cursan a primaria. Máis da metade destes últimos viven en África subsahariana, que é a rexión onde se rexistran os peores datos. É aquí onde polo menos 247 millóns de nenos (dous terzos do total) viven no medio dunha pobreza multidimensional, privados do necesario para sobrevivir.
Tampouco hai que esquecer quen ve a súa educación interrompida por emerxencias humanitarias e crises prolongadas: ao redor de 75 millóns entre tres e 18 anos de 35 países. Deles, 17 millóns son refuxiados ou desprazados internos de países como Siria, Iemen, Iraq, República Democrática do Congo ou Somalia, entre moitos exemplos.
Se non se corrixe a situación, en 2030 haberá máis de 60 millóns de nenos non escolarizados e nos países menos desenvolvidos as taxas de finalización dos estudos non pasarán do 76% no caso da primaria e o 50% en caso da secundaria. Unha vía para cambiar este sombrío prognóstico é investir nos nenos máis vulnerables mediante transferencias de efectivo, segundo o informe, que axudan aos estudantes para manterse máis tempo na escola e alcanzar niveis de ensino superiores.  "Como media, cada ano adicional de educación que o neno recibe aumenta os seus ingresos en aproximadamente un 10% cando se converte en adulto. E por cada ano adicional de escolaridad, as taxas de pobreza do país descenden nun 9%", sostén Unicef.

O drama do matrimonio infantil

O informe de Unicef non esquece aos riscos específicos que corren as nenas polo só feito do seu xénero e, en concreto, alerta do número alarmante de matrimonios prematuros, un fenómeno que tamén inflúe nos patróns de mortalidade infantil. Os índices están a diminuír: mentres que o 48% das mulleres de 45 a 49 anos de idade casaron antes de cumprir os 18 anos, a proporción entre as de 20 a 24 baixou ao 35%. Este descenso é moi lento, xa que cada ano uns 15 millóns de nenas son casadas antes de cumprir os 18 anos contra a súa vontade e empezan a procrear demasiado pronto, cando non están preparadas nin física nin psicoloxicamente nin teñen, en moitas ocasións, acceso a servizos de saúde reprodutiva. De non lograr unha maior protección para elas, en 2030 serán 750 millóns as casadas antes de tempo.
En todo o mundo, as nenas noivas teñen menos probabilidades que as adultas de recibir atención médica durante o embarazo, e a falta de coidados e o carecer dunha madurez física suficiente para dar a luz levan a complicacións durante o embarazo e o parto que xa son a segunda causa de morte de mulleres de entre 15 e 49 anos. Os bebés das menores de 20 teñen 1,5 máis posibilidades de morrerse durante os seus primeiros 28 días de vida que os fillos das nais máis maiores.

España bate récords de pobreza infantil

En España, a taxa de risco de pobreza dos nenos bateu records: pasou do 30% de 2014 ao 34,4% en 2015. A peor parte lévana os fogares de migrantes con fillos pequenos, onde esta cifra aumenta ata o 60,3% dos nados en familias estranxeiras, "un dato que pon en evidencia as barreiras destes colectivos no acceso a dereitos e servizos", denuncia a organización.

En España, a taxa de risco de pobreza dos nenos bateu records

En educación os datos son pouco alentadores igualmente, pois en 2015 a taxa de abandono escolar foi do 20%, moi por encima á media europea do 11%. Un 24% dos nenos deixa os estudos antes de tempo fronte ao 15,8% das mozas. Unicef lembra asímismo que xa en 2014, o investimento en educación reduciuse en 5.000 millóns de euros anuais respecto de 2009, e o investimento en protección social dos nenos e as súas familias noutros 2.700 millóns de euros. Por mor das recentes eleccións e a próxima elección dun novo Goberno para o próximos catro anos, Unicef aproveita a ocasión para lembrar a súa proposta de alcanzar un Pacto de Estado pola Infancia que inclúa un incremento significativo dos investimentos en infancia. "Instamos ao novo Goberno a concretar un plan para a consecución dos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable, que inclúa indicadores de loita contra a desigualdade e que se centre especificamente en chegar aos nenos máis vulnerables do noso país".

Que estamos a esperar?

O escrito no que Satyarthi describe o seu encontro co neno do Himalaya e coa nova nai colombiana está incluído neste informe anual de Unicef. Nel, o activista lanza unha pregunta ao aire: Que estamos a esperar?. A continuación, sostén que cada persoa "ten o potencial para cambiar as cousas se canalizamos as nosas enerxías e a nosa ira contra as inxustizas da maneira adecuada". Unicef afina máis o tiro e diríxese aos gobernantes e líderes políticos de todos os países do mundo para dicirlles que a inequidad non é "nin inevitable nin infranqueable" se se realizan os investimentos adecuados no momento preciso. A eles pídelles que se aborden programas que teñan como obxectivo expandir as oportunidades. E achega exemplos concretos como as transferencias de efectivo para axudar ás familias para pagar as taxas da matrícula escolar e as campañas de concienciación pública sobre a importancia do rexistro dos recentemente nados para que os nenos teñan acceso aos servizos e protexelos contra a explotación durante a súa infancia.
Esixen tamén aos gobernos que aceleren o progreso cara aos obxectivos de 2030 establecendo metas de equidade nacional para detectar disparidades e que se produza unha coordinación máis estreita entre organizacións humanitarias e do desenvolvemento para acurtar as distancias existentes entre ambos os sectores e apostar aumentar os investimentos centrados na infancia calculando orzamentos centrados na equidade para non deixar a ningún neno atrás.