Extractos do discurso que o escritor Arturo Pérez Reverte pronunciou no Congreso de Educación de Santillana
Académicos e docentes examinan a importancia de ensinar literatura
“Van permitirme que non lles coloque a vostedes un ladrillo de
literatura e teoría educativa, senón que lles fale do que realmente
coñezo. Da experiencia de vida e libros que sostén o que escribo, o que
digo, o que penso. E de como unhas cousas leváronme a outras, do mesmo
xeito que a calquera raparigo cun libro preto este ábrelle portas que,
doutro xeito, permanecerían pechadas moito tempo, ou talvez para sempre.
Da literatura como mecanismo, como arma, de educación e de vida”.
“Durante vinte e un anos, como reporteiro, traballei en países en guerra. E desde fai agora trinta anos escribo novelas. Sen os libros que me acompañaron desde o principio, explorando diante de min o camiño, talvez perderíame mil veces nesa vasta xeografía das guerras e as catástrofes que empecei a percorrer moi nova. Os libros axudáronme a empezar o xogo con vantaxe. No principio, por tanto, foron os libros. A biblioteca. Eu tiven a sorte de empezar a ler moi pronto. Veño dunha desas familias con bibliotecas grandes, e iso facilitou as cousas”.
“Esa memoria literaria é a miña verdadeira patria como lector. E como escritor. A matriz da que parte todo. Hai algún tempo, un bo amigo meu propúxome, a modo de xogo, que elaborase a lista dos 100 libros que, dunha ou outra forma, máis influíran na miña vida, como lector, como escritor, e como individuo. Púxenme a iso por curiosidade e, para a miña sorpresa, descubrín que deses cen libros a maior parte léraos ante dos vinte anos. E, seguindo coa sorpresa, á hora de reflexionar sobre iso e establecer relacións, caín na conta de que, en realidade, o resto da miña vida, o que fixen foi buscar nas viaxes, nos amigos, en todo o demais, a pegada que eses libros deixáronme. E a reescribilos, como novelista, unha e outra vez, baixo luces diferentes”.
“En realidade, igual que, din, o home tenta volver inconscientemente
ao claustro materno, eu, tras vivir, rápido e con intensidade, o mundo
real, intento agora, coas miñas novelas, talvez, volver aos meus libros
de mocidade. Reescribir aqueles libros, pero á miña maneira. Proxectar
na miña propia vida aqueles anos de lecturas ininterrompidas, cando todo
estaba aínda por descubrir e cando todo canto podía caber nunha vida
aínda por vivir era posible. Se foi a literatura a que me empuxou a
levar esa vida, unha vez vivido todo iso, o camiño lóxico, natural, era
un retorno ás fontes. Un regreso a esa orixe. Á literatura”.
“Que alguén que se iniciou como lector apaixonado e fíxose reporteiro por mor da literatura regrese alí de onde veu, non só non é un paradoxo, senón que é lóxico. Mesmo como aventura. Lembren que, segundo os canons do xénero, por aventura entendemos unha viaxe chea de perigos ou descubrimentos, a cuxo termo o protagonista atopa a felicidade ou a decepción pero que, en calquera caso, progresou no coñecemento de si mesmo e do mundo no que viviu. E todo iso seino, sabémolo, sábeno vostedes, grazas á literatura. Aos libros que en primeiro lugar móstrannos o camiño por onde irnos e en segundo lugar, ao regreso, permítenos ordenar o que de tan longa viaxe traemos na mochila”.
“A lectura como factor educativo. Como trampolín de vida e intelixencia. De vida e futuro para un mozo lector. O ser humano adoita chamar novo ao que, en realidade, esqueceu. Con todo, todo está aí. Neses tres mil anos de memoria cultural: as repostas aos desafíos, as grandes solucións, os grandes desastres, o ser humano na súa miseria e a súa gloria. Os libros, a lectura, non só dan o coñecemento dunha lingua e o seu uso correcto, ou transmiten coñecementos. Son tamén portas ao pasado, viaxes do tempo que permiten a un mozo pelexar xunto aos tlaxcaltecas, construír as pirámides, navegar polo mar tenebroso, vivir a Italia do Renacemento, as independencias americanas, gritar o seu medo e o seu valor en campos de batalla ou vivir a intensa emoción da soidade e o descubrimento nun laboratorio, nun gabinete científico. Pasear xunto a filósofos gregos, loitar nas Cruzadas ou ser amigo de George Washington ou de Beethoven”.
“A literatura dá ferramentas prácticas de vida, adiántase ao que eses mozos terán que vivir no futuro. Proporciónalles analxésicos para soportar a dor, armas para combater, mecanismos para comprender. Pon á súa disposición eses tres mil anos de cultura, de ciencia, de experiencia e de memoria”.
“A miña última novela titúlase “Homes bos”, e refírese a quen, no século XVIII, creron que era posible cambiar o mundo con libros. Facer aos seus concidadáns, con libros e lectura, máis cultos e en consecuencia máis libres. Neste último ano, nas entrevistas de prensa, moitas veces preguntáronme quen son hoxe os homes bos. A quen podemos chamar así. E en todos os casos respondín o mesmos: os homes bos, hoxe, son os profesores. Os mestres. Eses homes e mulleres con frecuencia mal pagos, maltratados a miúdo tanto polo sistema como pola incomprensión dos propios pais dos seus alumnos, que con todo seguen fieis á súa vocación e ao seu oficio, tentan salvar á maior parte dos mozos que se lles encomendan. Eses mestres capaces de deixar pegada, de abrir camiños, de merecer que, pasado o tempo, algúns deses alumnos lémbrenos con afecto e respecto. Heroes anónimos que saben que dos vinte ou trinta mozos que ten en clase non se salvarán máis que algúns, pero que eses poucos xa xustificarían os seus esforzos. O seu traballo. E para eses homes e mulleres bos, para eses mestres, a mellor ferramenta, o mellor argumento, é un libro. Un libro que saiba, grazas a eles, captar a atención do neno, fascinar ao novo, forxar ao adulto”.
“Estou convencido, quizá porque teño biblioteca e lin o suficiente para proxectalo na vida, de que vén un mundo duro. Complexo e difícil. Un territorio hostil onde de novo, como noutros momentos da Historia, o ser humano vai necesitar enormes recursos intelectuais para manter a serenidade e a lucidez. E tamén estou convencido de que para afrontar os desafíos dese mundo que xa nos chama á porta non basta o buenismo estúpido que os adultos organizamos, levamos moito tempo organizando, como mecanismo de diversión e de educación dos nosos fillos. Todo iso irase ao diaño ao primeiro embate de realidade. Unha realidade que sempre estivo aí, nas fronteiras do horror, e que desde fai máis de medio século o ser humano occidental empeñouse en esquecer e en negar”.
“Nese mundo que vén, que está aí, que sempre estivo pero que agora nos confortables fogares occidentais percíbese máis, quen hoxe son nenos necesitarán armas defensivas, recursos intelectuais e consolo analxésico. Con mestres, homes bos, que os guíen por un territorio de libros, de literatura que os conduza ao territorio da vida. Con libros como, por exemplo, o Quixote. Ese libro complexo, difícil de ler cando se é novo e estase a soas, pero que en mans dun bo guía, dun home bo que saiba utilizalo, ofrece unha panoplia extraordinaria de material co que se pode traballar na aula, pois todo está aí: literatura, aventura, dignidade, fracaso, ética, heroísmo, covardía, amor, infamia, bondade, lucidez…. Con só un Quixote como libro de texto, un bo mestre podería traballar todo un curso cos seus alumnos dunha forma eficacísima e fascinante, extraendo das súas páxinas un temario tan completo como a vida mesma. Un libro, recordémoslo, que sería imposible sen un autor, Cervantes, asendereado de lecturas e de vida. Coa mirada lúcida, triste e bondadosa do home nobre que leu, viaxou, e á luz de todo iso escribe a súa obra inmortal”.
“O Quixote é a bandeira da nosa patria: esa patria de 500 millóns de hispanohablantes. A única que ninguén discute. A da lingua española que nos fai irmáns en Porto rico e en España, conscientes que se cada cal ten a lingua que merece, nós temos a lingua magnífica que merecemos ter. A lingua máis fermosa do mundo. E a min, que non son moi de bandeiras e fanfarrias patrioteras, pois a miúdo vin canto canalla escóndese entre os seus pliegues e as súas notas musicais, debo confesar que me enorgullece dicir isto aquí, en español da vella Castela mestizado, enriquecido por séculos de historia, de sangues diversos, de linguas, pobos e lugares. E facelo a miles de quilómetros do lugar onde por azar nacín. Falar en español achándome na mesma patria, na miña, ao cabo de X horas de voo en avión. Coa certeza de que aquí non son estranxeiro e que vostedes non o son cando viaxan alí, e que na sede da Real Academia Española, xunto ao Museo do Prado, vostedes teñen a súa casa do mesmo xeito que eu teño aquí a miña”.
“Por todo iso necesitamos homes bos, homes e mulleres co patriotismo cultural ao que acabo de referirme. Un patriotismo que nada ten que ver con fronteiras ou razas. Un patriotismo nobre que busca facer mellores aos nosos fillos e netos, no que a literatura, a lectura, seguen sendo ferramentas educativas eficaces e imprescindibles. A lectura, os libros, que permitirán aos nosos fillos e os nosos netos, en tempos revoltos de mudanza, a ambos os dous lados do Atlántico, seguir pensando como gregos, pelexar como troyanos e, cando chegue o momento, morrer como romanos”.
“Durante vinte e un anos, como reporteiro, traballei en países en guerra. E desde fai agora trinta anos escribo novelas. Sen os libros que me acompañaron desde o principio, explorando diante de min o camiño, talvez perderíame mil veces nesa vasta xeografía das guerras e as catástrofes que empecei a percorrer moi nova. Os libros axudáronme a empezar o xogo con vantaxe. No principio, por tanto, foron os libros. A biblioteca. Eu tiven a sorte de empezar a ler moi pronto. Veño dunha desas familias con bibliotecas grandes, e iso facilitou as cousas”.
“Esa memoria literaria é a miña verdadeira patria como lector. E como escritor. A matriz da que parte todo. Hai algún tempo, un bo amigo meu propúxome, a modo de xogo, que elaborase a lista dos 100 libros que, dunha ou outra forma, máis influíran na miña vida, como lector, como escritor, e como individuo. Púxenme a iso por curiosidade e, para a miña sorpresa, descubrín que deses cen libros a maior parte léraos ante dos vinte anos. E, seguindo coa sorpresa, á hora de reflexionar sobre iso e establecer relacións, caín na conta de que, en realidade, o resto da miña vida, o que fixen foi buscar nas viaxes, nos amigos, en todo o demais, a pegada que eses libros deixáronme. E a reescribilos, como novelista, unha e outra vez, baixo luces diferentes”.
Publicidad
“Que alguén que se iniciou como lector apaixonado e fíxose reporteiro por mor da literatura regrese alí de onde veu, non só non é un paradoxo, senón que é lóxico. Mesmo como aventura. Lembren que, segundo os canons do xénero, por aventura entendemos unha viaxe chea de perigos ou descubrimentos, a cuxo termo o protagonista atopa a felicidade ou a decepción pero que, en calquera caso, progresou no coñecemento de si mesmo e do mundo no que viviu. E todo iso seino, sabémolo, sábeno vostedes, grazas á literatura. Aos libros que en primeiro lugar móstrannos o camiño por onde irnos e en segundo lugar, ao regreso, permítenos ordenar o que de tan longa viaxe traemos na mochila”.
“A lectura como factor educativo. Como trampolín de vida e intelixencia. De vida e futuro para un mozo lector. O ser humano adoita chamar novo ao que, en realidade, esqueceu. Con todo, todo está aí. Neses tres mil anos de memoria cultural: as repostas aos desafíos, as grandes solucións, os grandes desastres, o ser humano na súa miseria e a súa gloria. Os libros, a lectura, non só dan o coñecemento dunha lingua e o seu uso correcto, ou transmiten coñecementos. Son tamén portas ao pasado, viaxes do tempo que permiten a un mozo pelexar xunto aos tlaxcaltecas, construír as pirámides, navegar polo mar tenebroso, vivir a Italia do Renacemento, as independencias americanas, gritar o seu medo e o seu valor en campos de batalla ou vivir a intensa emoción da soidade e o descubrimento nun laboratorio, nun gabinete científico. Pasear xunto a filósofos gregos, loitar nas Cruzadas ou ser amigo de George Washington ou de Beethoven”.
“A literatura dá ferramentas prácticas de vida, adiántase ao que eses mozos terán que vivir no futuro. Proporciónalles analxésicos para soportar a dor, armas para combater, mecanismos para comprender. Pon á súa disposición eses tres mil anos de cultura, de ciencia, de experiencia e de memoria”.
“A miña última novela titúlase “Homes bos”, e refírese a quen, no século XVIII, creron que era posible cambiar o mundo con libros. Facer aos seus concidadáns, con libros e lectura, máis cultos e en consecuencia máis libres. Neste último ano, nas entrevistas de prensa, moitas veces preguntáronme quen son hoxe os homes bos. A quen podemos chamar así. E en todos os casos respondín o mesmos: os homes bos, hoxe, son os profesores. Os mestres. Eses homes e mulleres con frecuencia mal pagos, maltratados a miúdo tanto polo sistema como pola incomprensión dos propios pais dos seus alumnos, que con todo seguen fieis á súa vocación e ao seu oficio, tentan salvar á maior parte dos mozos que se lles encomendan. Eses mestres capaces de deixar pegada, de abrir camiños, de merecer que, pasado o tempo, algúns deses alumnos lémbrenos con afecto e respecto. Heroes anónimos que saben que dos vinte ou trinta mozos que ten en clase non se salvarán máis que algúns, pero que eses poucos xa xustificarían os seus esforzos. O seu traballo. E para eses homes e mulleres bos, para eses mestres, a mellor ferramenta, o mellor argumento, é un libro. Un libro que saiba, grazas a eles, captar a atención do neno, fascinar ao novo, forxar ao adulto”.
“Estou convencido, quizá porque teño biblioteca e lin o suficiente para proxectalo na vida, de que vén un mundo duro. Complexo e difícil. Un territorio hostil onde de novo, como noutros momentos da Historia, o ser humano vai necesitar enormes recursos intelectuais para manter a serenidade e a lucidez. E tamén estou convencido de que para afrontar os desafíos dese mundo que xa nos chama á porta non basta o buenismo estúpido que os adultos organizamos, levamos moito tempo organizando, como mecanismo de diversión e de educación dos nosos fillos. Todo iso irase ao diaño ao primeiro embate de realidade. Unha realidade que sempre estivo aí, nas fronteiras do horror, e que desde fai máis de medio século o ser humano occidental empeñouse en esquecer e en negar”.
“Nese mundo que vén, que está aí, que sempre estivo pero que agora nos confortables fogares occidentais percíbese máis, quen hoxe son nenos necesitarán armas defensivas, recursos intelectuais e consolo analxésico. Con mestres, homes bos, que os guíen por un territorio de libros, de literatura que os conduza ao territorio da vida. Con libros como, por exemplo, o Quixote. Ese libro complexo, difícil de ler cando se é novo e estase a soas, pero que en mans dun bo guía, dun home bo que saiba utilizalo, ofrece unha panoplia extraordinaria de material co que se pode traballar na aula, pois todo está aí: literatura, aventura, dignidade, fracaso, ética, heroísmo, covardía, amor, infamia, bondade, lucidez…. Con só un Quixote como libro de texto, un bo mestre podería traballar todo un curso cos seus alumnos dunha forma eficacísima e fascinante, extraendo das súas páxinas un temario tan completo como a vida mesma. Un libro, recordémoslo, que sería imposible sen un autor, Cervantes, asendereado de lecturas e de vida. Coa mirada lúcida, triste e bondadosa do home nobre que leu, viaxou, e á luz de todo iso escribe a súa obra inmortal”.
“O Quixote é a bandeira da nosa patria: esa patria de 500 millóns de hispanohablantes. A única que ninguén discute. A da lingua española que nos fai irmáns en Porto rico e en España, conscientes que se cada cal ten a lingua que merece, nós temos a lingua magnífica que merecemos ter. A lingua máis fermosa do mundo. E a min, que non son moi de bandeiras e fanfarrias patrioteras, pois a miúdo vin canto canalla escóndese entre os seus pliegues e as súas notas musicais, debo confesar que me enorgullece dicir isto aquí, en español da vella Castela mestizado, enriquecido por séculos de historia, de sangues diversos, de linguas, pobos e lugares. E facelo a miles de quilómetros do lugar onde por azar nacín. Falar en español achándome na mesma patria, na miña, ao cabo de X horas de voo en avión. Coa certeza de que aquí non son estranxeiro e que vostedes non o son cando viaxan alí, e que na sede da Real Academia Española, xunto ao Museo do Prado, vostedes teñen a súa casa do mesmo xeito que eu teño aquí a miña”.
“Por todo iso necesitamos homes bos, homes e mulleres co patriotismo cultural ao que acabo de referirme. Un patriotismo que nada ten que ver con fronteiras ou razas. Un patriotismo nobre que busca facer mellores aos nosos fillos e netos, no que a literatura, a lectura, seguen sendo ferramentas educativas eficaces e imprescindibles. A lectura, os libros, que permitirán aos nosos fillos e os nosos netos, en tempos revoltos de mudanza, a ambos os dous lados do Atlántico, seguir pensando como gregos, pelexar como troyanos e, cando chegue o momento, morrer como romanos”.
Ningún comentario:
Publicar un comentario