cultura é o que nos define, a resposta que damos ás circunstancias,
acudindo a tradicións, a saberes e innovacións, ao aprendido nas
relacións e pola capacidade de tolerancia. Así creamos a cultura galega,
o tear que facemos e desfacemos, a que sobrevive con cicatrices,
mellora e tamén se empobrece ou se a cultura para identificarnos no
mapamundi. Mesmo con símbolos que idolatramos, quizais en exceso,
bandeiras, insignias, himnos, santóns... Entre as tentativas modélicas,
creadas pola contemporaneidade para expresar ese “Nós”, moitas quedaron enzoufadas nos fracasos, entre as derradeiras as “Industrias da Memoria”, “Sargadelos” e o “Castro” e o seu espírito motor, continuador da sementeira do “Seminario de Estudos Galegos”, o “Laboratorio de Formas”,
con esa carga reflexiva sobre tradición e contemporaneidade, adorno e
necesidade, particularidade e universalidade, arte e industria... e
sobre todo o compromiso ética-estética. Endexamais nos cansaremos de
repetir isto que chama na conciencia dun pobo. Nin esqueceremos
aqueloutra tentativa coas súas etapas en relación coas mareas políticas,
a dun periódico con título contundente “A Nosa Terra”, artillado dende o sentir e falar desta nosa cultura. Asunto no que xa profundaron a periodista Margarita Ledo Andión en “Prensa e Galeguismo” ou Bieito Alonso en “A Nosa Terra”, xornalismo e nacionalismo político”, base para outras derivas.
As buscas románticas e provincialismos que pechan o século XIX conflúen en “ismos” que caracterizan o Modernismo e o século XX. Os pasos do rexionalismo conducen a un nacionalismo, propagado a través de colectivos como as “Irmandades da Fala”, “Liga Gallega”, “Solidariedade Gallega”...
Proba de que a identidade, “Galicia” seduce. Son grupos preocupados
pola organización e modernización do agro, por canto significa a
cultura, coa creación de medios de expresión, publicacións que axuden a
informar e formar dende unha óptica anticaciquil, pola desaparición dos
foros, combater o atraso económico, o esperpento... Agrarismo que
proclamaba dende o púlpito Basilio Álvarez, abade de Beiro, a
recuperación dos dereitos políticos, asumindo non confundir co
folclorismo... Murguía, Antón Vilar Ponte, Lugrís Freire, Vicente
Risco... Castelao encetan novas perspectivas.
A cabeceira de “A Nosa Terra” aparece o 4 de agosto de 1907 da man de “Solidariedade Galega”
e baixo a dirección do coruñés Uxío Carre Aldao, unha de tantas figuras
galegas hoxe transpapeladas. Páxinas ás que abre Murguía pedindo
unidade na causa galega, co simil do facho de garabullos unidos, o que
ninguén poderá partir, namentres que un a un tronzan... Periódico
dirixido a unha pequena burguesía culta, de liberais e comerciantes,
entendida como “minoría redentora”, baixo a sedutora luz da
estrela de Rosalía, dos exemplares éxitos empresariais que aproveitaban
os recursos da terra, dos Peinador de Mondariz. E mirando á Irlanda
celta, liberada, espallando aos modernos creadores, Tagore, Ibsen,
Rimbaud, Joice... Posteriormente as “Irmandades da fala”
retomaran a cabeceira, naquelas páxinas desentúllase o paso do
rexionalismo ao nacionalismo. A redacción está no Cantón Grande, 16, da
Coruña, guiada polo poeta Xosé Iglesias Roura e baixo a dirección de
Antón Vilar Ponte. Reaparece o 14 de novembro do 1916 como “Boletín decenal. Idearium da Hirmandade da Fala en Galicia e nas colonias galegas de América e Portugal”.
A tirada é de 2.000 exemplares. Poucas interrupcións tivo dende entón,
si acaso motivadas polo financiamento ou pola censura. No 1923 farase
quincenal e logo, coa ditadura de Primo de Rivera retrasarase a
mensual. Se ben no 1934 suspendeu a súa saída 4 meses pola represión das
Dereitas Autónomas e Lerroux. até 1933 que se aumentará a semanario. E
dende febreiro do 1932 voceiro do Partido Galeguista, con directores
como Iglesias Alvariño, Suárez Picallo, Víctor Casas... defendendo nas
súas páxinas a democracia, a autonomía, a república, até o 17 de xullo
de 1936, detida polo golpe militar, cando se levaban publicados 422
números e cunha tirada duns 1.100 exemplares. Dende entón os grupos
galeguistas no exilio americano seguen coa súa publicación,
especialmente dende 1942 até 1972, promovida pola “Irmandade Galega de Bos Aires”.
Foron anos nos que esporadicamente saíron case un cento de números.
Páxinas nas que está presente un Castelao desterrado, a quen teremos que
citar día si e outro tamén, namentres se fale de Galiza, como Risco
dicía. Colaboran Cebreiro, Blanco Amor, Núñez Búa, Alonso Ríos, Xohan
Vicente Viqueira, Leandro Carré, Blanco Torres, Ramón Cabanillas...
1977: UN NOVO E ESPERANZADO INTENTO
No 1975, morto o ditador na cama, no 1977 un grupo de nacionalistas vencellados ao Frente Cultural da Asamblea Nacional Popular Galega,
entenderon retomar o tempo perdido, que non somos se non temos voz.
Así, na notaria de Marín de Alfonso Zuloeta de Haz, naceu a iniciativa
empresarial de “Promocións Culturais Galegas”, co obxectivo de
abrir canles de comunicación, editorial, prensa, radio, Tv,... asuntos
nos que teimaba atinadamente o avogado pontevedrés Xóse Luis Fontenla,
entregando todo, seguido de promotores como Beiras Acosta, Cesar
Varela, Morales Quintana e servidor... contando coa axuda e constancia
de Francisco Carballo, Nemesio Barxa, as irmáns García Negro e tantos
outros detrás e pola calada. Procurábase un traballo coordenado en
iniciativas de difusión, colaboración de creadores, a entrega da
militancia, o compromiso da UPG, do asociacionismo cultural en buscar
accións, mercar bonos, asinar avais, todo tipo de axudas, subscricións,
por aquí e pola emigración, as que permitiron a reaparición en
Compostela da histórica cabeceira de “A Nosa Terra” , baixo a
dirección e a ilusión de Margarita Ledo e o deseño de Pepe Barro,
re-creando sobre teimas de Castelao... os debuxos de Perfecto Estevez ou
de Xurxo Fernández... Tentativa, que ansiabamos mellorar e serviu de
escola de país, de periodistas: Galocha, Xosé Ramón Pousa, Luis
Labandeira, Xosé Currás, Manuel Veiga, Primitivo Carbajo, Gaciño... de
iniciación pra literatos, de fotógrafos, como Fernando Bellas, Xurxo
Lobato, de debuxantes e humoristas, Xaquín Marín, Xosé Lois, Chichi
Campos, Pepe Carreiro... Páxinas con colaboracións de Manuel María,
Bernardino, Graña Aviles de Taramancos, Lois Dieguez, Bautista Álvarez,
Francisco Rodriguez, Pilar García Negro, tamén servidor e tantos
outros. Á luz a información sobre as usurpación de terreos por empresas e
particulares, As Encrobas, Baldaio, a Baleira, nuclear para Xove...
poñendo a proba á mesma censura que levou aos xulgados e mandou retirar,
sen éxito algúns números e á mesma “Historia de Galiza”,
editada pola ANPG. O voluntarismo, a cuestión económica, as tendencias
no nacionalismo, as linguísticas, e sobre todo aspectos de xestión,
crean fochancas e tropezóns. Retoma a dirección Alfonso Eire, “Pucheiro”, formado nestes avatares da transición e dende o nacionalismo. Muda entón a editorial a Vigo, tamén a maqueta e a orixinalidade.
QUÉN TEN A CABECEIRA DE “A NOSA TERRA”, ESA PARTE DA NOSA HISTORIA?
No 1987, baixo a coordenación de Cesáreo Sánchez, nace “Edicións A Nosa Terra”,
ampliando e atendendo ás edicións en función das necesidades, aos
libros do ensino e a canto significa Galiza, a edición electrónica. Co
bipartito no goberno da Xunta nacen novas esperanzas, aparecen novos
inversores vinculados ás finanzas, á construción e que reciben a cambio a
cabeceira histórica... pra no 2011 o peche, seguido da “damnatio memoriae”
e esas distorsións históricas sobre un medio nacionalista galego. ¿Quén
ten hoxe as siglas do Partido galeguista?, ¿quen ten hoxe a cabeceira
de A Nosa Terra?,¿que pensa facer con semellante legado?.
Namentres, enguedellados entre tantas distractivas diatribas, o proceso
de deixar ao país mudo, xordo, sen pes nin cabeza continúa.
Ningún comentario:
Publicar un comentario