venres, 12 de agosto de 2016

O irritante nacionalismo lingüístico español

Hai a quen pode resultarlle irritante o feito de que os activistas da normalización lingüística –cuxo propósito non é outro que o de frear a decadencia da lingua propia do país– sigan a ter que defenderse da idea de que actúan por motivos espurios, unha idea intensamente promovida desde prestixiosas tribunas. Porén, a minorización do galego non é unha fantasía, o proceso de substitución lingüística avanza con paso firme, vivimos por completo de costas á lusofonía (alguén lembra a tímida lei Paz-Andrade?), e o terríbel desleixo con que utilizamos o noso idioma clama ao ceo. Pode ser que a desaparición do galego sexa un proceso imparábel porque maioritariamente así o decidimos. Non sería o único lugar onde sucede algo así, como demostra o caso de Irlanda. Pero elaborar un diagnóstico e un prognóstico rigorosos e propor medidas para preservar un ben público non pode de ningunha maneira ser cualificado como algo ilexítimo.
A irritación que pode provocar o nacionalismo lingüístico español deriva sobre todo da súa agresividade cazurra. Certamente, este nacionalismo non adoita acadar o grao de incivismo, desprezo e mala educación con que hai pouco se despachou na Radio Galega o afamado produtor musical Julián Ruiz. O habitual, pola contra, é que se camufle de vítima, dispare desde as súas trincheiras con conceptos como os de imposición e sectarismo e acabe apelando á democracia e á lei fundamental. O concepto estrela do seu repertorio impecábel é sen dúbida o de bilingüismo, que, tras o seu aspecto meramente descritivo e politicamente correcto, agacha o propósito normativo de expansión do castelán en detrimento do galego.
A nosa política lingüística non evitou que cada vez sexan menos os que falan (e non digamos xa que escriben) en galego. A RAG constátao con nitidez: “o uso do galego descendeu moito entre a xente nova e urbana –debido á perda de transmisión familiar e á insuficiencia das medidas normalizadoras–”. Como consecuencia, diríase que o país se acha dividido, grosso modo, entre os castelanfalantes e os bilingües diglósicos. Todos eles semellan estar cómodos. Resta un reduto concienciado de galegofalantes, que son os que baten contra o nacionalismo lingüístico español, moi asentado entre nós e por completo incapaz de ver no plurilingüismo unha riqueza e de atopar unha maneira asumíbel de que as distintas culturas nacionais de España poidan convivir.
Este ano é o centenario da publicación de Nacionalismo gallego. Nuestra “afirmación” regional, de Antón Villar Ponte, así como da creación das Irmandades da Fala. Polo tanto, a estas alturas xa non podemos evitar preguntarnos se existe en Galiza a vontade de normalizarmos a lingua propia, e, no caso de que sexa así, se estamos dispostos, como país, a consensuarmos e a implementarmos unha nova política lingüística, e, como cidadáns particulares, a asumirmos o correspondente custo. As linguas non reviven nin desaparecen porque si; fano, en esencia, por mor de dinámicas sociais e de decisións institucionais. Contóunolo Antonio de Nebrija hai máis de cinco séculos: “siempre la lengua fue compañera del imperio”. A lingua está moi estreitamente relacionada co poder, e Irlanda non é o único exemplo. En Israel, a vontade colectiva fixo posíbel converter o hebreo nun idioma normal.
Ou teimamos en soster teses en última instancia paternalistas ou recoñecemos por fin que todos e cada un dos cidadáns de Galiza estamos perfectamente informados e sabemos moi ben en que lugar do campo lingüístico nos situamos por decisión propia. Se os deostados militantes a prol do galego perden a súa vella e nobre batalla, todos teremos que cargar coa nosa parte de responsabilidade. Moitos van alegrarse e a moitos –instalados no “equilíbrio da indiferença” de que fala Lopes Facal– vai darlles exactamente igual. Algúns van entristecerse, pero desde logo xa non haberá nacionalista ningún que os irrite.

1 comentario: