Educación afórrase 167 millóns de euros en bolsas pola reforma de Wert

O informe dos reitores calcula que 40.000 estudantes reciben menos dotación que antes.

O cambio da fórmula para obter unha bolsa universitaria, decretado en 2012 polo ministro José Ignacio Wert que endureceu os requisitos académicos, permitiu que no curso 2014/2015 o Estado aforrásese nestas axudas 167 millóns de euros. Así o pon de manifesto o anuario da conferencia de reitores A Universidade española en cifras 2014-2015, presentado esta mañá. Uns 40.000 alumnos viron minguada a súa bolsa e triplicáronse os estudantes que só se benefician de non pagar taxas.

A Universidade española en cifras 2014-2015 explica tamén que os campus tiveron que gastar 132 millóns de euros en bolsas do seu propio orzamento para suplir o tijeretazo sufrido nas bolsas do Ministerio de Educación.O financiamento medio por bolseiro (2.637 euros) volveu en 2014 a niveis do curso académico 2006-2007, lonxe da contía de 3.256 por bolseiro que se rexistraba en 2012-2013. Cada bolseiro recibe agora un 20% menos de media que fai catro anos. E os máis prexudicados foron xustamente os estudantes das comunidades máis pobres: en Andalucía, Estremadura e Castela-A Mancha o recorte no peto supuxo máis dun 30%.
Así mesmo, triplicouse o número de bolseiros que non pagan as taxas de matrícula, pero non perciben diñeiro para a súa manutención ou para compensar os baixos ingresos da súa familia.Hernández Armenteros, un dos autores do estudo, explica que cada ano ingresan 220.000 alumnos en primeiro curso e 20.000 deles xa están excluídos dunha posible bolsa porque non chegan a ter unha media de 5.5, a esixida agora polo ministerio, non o habitual 5. "Iso non se ve en Europa", laméntase o analista. Para mantela necesitan unha media de 6.5. España ten, ademais, as quintas taxas de grao máis altas de Europa. "Case hai que ser pobre de solemnidade para ter unha bolsa compensatoria. Os limiares non soben desde 2007. Unha familia de catro membros con dous universitarios que teña unha renda de máis de 13.450 euros non pode optar á bolsa", denuncia Hernández Armenteros.

“O non activar unha política de máis bolsas está a provocar unha exclusión de estudantes, cando o interese da Unión Europea é que  o 40% dos europeos teñan no 2020 un título universitario”, subliñou Segundo Píriz, presidente dos reitores. “Debemos ir na idea de aumentar a presenza de estudantes nas universidades”.

A Píriz non lle preocupa que unha de cada cinco titulacións de graos teña menos de 40 alumnos por clase, unha tendencia que se está corrixindo nos últimos anos. “As Humanidades [con pouca demanda] son fundamentais para o progreso dun país. As modas existen e esta acabará pasando. Estes graos teñen demanda real. Estados Unidos, por exemplo, necesita 4.000 profesores ou Francia 1.000”.
A reforma universitaria do Plan Bolonia, que converteu as diplomaturas e licenciaturas de tres e cinco anos en graos de catro, saldouse cunha mellora no rendemento dos alumnos. O número de aprobados subiu en cinco anos un 21% e fíxose evidente nas cinco áreas de coñecemento. Por primeira vez, pode incluír esta análise, pois foi o 2008/2009 o último curso de maioría de alumnos co plan antigo e xa hai egresados de Bolonia.
O plan promovido pola Unión Europea avoga por grupos na aula máis pequenos e por un ensino máis práctico, na que os exames non pesen tanto na nota final. A mellora no rendemento permitiu que a relación entre créditos matriculados e créditos aprobados sexa xa case a mesma entre os campus públicos e os privados, onde tradicionalmente foi máis fácil pasar de curso. Recórtase as distancias en todos os graos salvo os de enxeñería, onde as diferenzas de puntuación coa privada seguen existindo. Aumentaron especialmente os aprobados da pública en Ciencias Sociais e Xurídicas (24%) e en Ciencias da Saúde (20%).
O endurecemento dos criterios académicos para obter unha bolsa, decretado en 2012, forzou aos alumnos para aprobar máis materias para manter a axuda. E súmase, ademais, que as taxas creceron tanto nos anos do ministro José Ignacio Wert —unha terceira matrícula pode custar tanto como o resto de materias dun curso en primeira convocatoria— que os estudantes se matriculan pensando no que realmente poden abarcar.
Entre 2010 e 2014 as universidades públicas han perdido a 7.500 profesionais (3.486 profesores e investigadores) froito da non reposición de quen se xubilaba. Unha política que se freou, pero que deixou aos campus curtos de persoal e cun persoal moi envellecido e con poucos medios. Pois o gasto público universitario minguou nese lustro un 14% (1.360 millóns).

Medra a produción científica

Pese ao recorte en medios, a produción científica segue medrando. Fíxoo nun 54% entre 2008 e 2014. E non só sobe, senón que mellora a súa calidade e os resultados son publicados cada vez en máis e mellores revistas científicas. Logralo é difícil pois, fronte aos 326 millóns que España inviste por universidade en investigación e desenvolvemento, Alemaña pon outros mil millóns máis. Pero esta mellora nas publicacións científicas non ten correlación nas clasificacións internacionais, nos que España continúa mal situada. Apenas de 11 a 13 universidades nacionais —depende da listaxe— atópanse entre os 500 campus mellor avaliados.