luns, 29 de xuño de 2015

“A nosa política cultural é miope; non se decata da gran embaixada cultural que significa a nosa música”

Obreiros da música e almas viaxeiras. Quizais este podería ser unha definición precisa para retrataren a dous dos intérpretes máis activos e inquietos do panorama musical do país. Uxía e Fran Pérez Narf atesouran preto de tres décadas de traxectoria. Cada un coas súas teimas, cos seus estilos coas súas inquedanzas. Entre eles, diferenzas bastantes hai. Afinidades? Poucas non son. E compartir, comparten moito. E por riba de todo, quizais, no que máis se parecen é no afán explorador, na experimentación, no non parar quietos.
Talvez por iso tiveron que saír da casa, cruzar o charco e coincidir ao outro lado do mundo para que os seus camiños, que dalgún xeito sempre circularon en paralelo, converxeran nun punto, a medio camiño entre o aquí e o acolá, dunha Galiza imaxinada e imaxinaria, que non idealizada e moito menos saudosa. Era primavera de 2014 e cantaron xuntos por vez primeira nunha xira por Chile, Arxentina e Uruguai. “Polo camiño, fomos descubrindo que os nosos xeitos, tan diferentes, harmonizaban na sinxeleza, no gusto pola experimentación e no espírito inquedo e viaxeiro. Foi así como recreamos, man á man, algunhas das cancións fundamentais dos nosos respectivos repertorios e outras novas que agora ven a luz”, confesan en Baladas da Galiza Imaxinaria (Edicións da Madriña, 2015), o seu primeiro disco conxunto, que naceu antes sobre os escenarios ca no estudio e co que xa actuaron en Compostela e en Londres, preparándose para espallar proximamente a súa Galiza imaxinaria por unha xeografía tan física como emocional.
"Vivimos unha experiencia que tiña moito que ver co espírito co que naceu o disco, xa que é un traballo que naceu previamente en sitios con moita presenza galega, igual que Londres"
Veñen de actuar en Londres tras a publicación do disco. Que sensacións tiveron tras esta viaxe?
Narf: Realmente, vivimos unha experiencia que tiña moito que ver co espírito co que naceu o disco, xa que é un traballo que naceu previamente en sitios con moita presenza galega, igual que Londres. Pero nós enfocamos este proxecto dende o principio contando por suposto con toda esa xente, pero tamén realizando esforzos no exterior para chegar a outro tipo de públicos, uns público que non tivesen necesariamente un coñecemento previo do que é a cultura galega. Primeiro tocamos cos rapaces dun centro, no Instituto Español Cañada Blanch e gran parte do alumnado non ten ascendencia galega. Despois, ao día seguinte, actuamos nunha igrexa no centro de Londres para un público que ten que ver, sobre todo, coa nova fornada que está indo para alá. E finalmente, estivemos en Brighton. No público non había ningún galego, só Xelís de Toro que foi o noso anfitrión. O resto do público? Inglés. Fixemos o mesmo repertorio. E a lectura que sacamos foi moi positiva, porque lle gustou a un público que ten uns vínculos claros con Galicia, pero tamén aos propios ingleses. Resultoulles unha proposta artística interesante.
"A Galiza imaxinaria é un territorio emocional formado non só e non necesariamente por xente de ascendencia galega. Está espallado nos corazóns da xente que é amante do noso"
Un público alleo.
Uxía: Público totalmente alleo, si. Achegarnos a ese tipo de público é un reto e demostramos unha vez máis que o idioma non é barreira. Cando hai argumentos musicais e literarios consegues comunicar a túa música, consegues comunicar esas Baladas da Galiza Imaxinaria. O concepto, a esencia do proxecto é exactamente ese, porque a Galiza imaxinaria é un territorio emocional formado non só e non necesariamente por xente de ascendencia galega. Está espallado nos corazóns da xente que é amante do noso. Nós atopamos estas sensacións en moitos lugares do mundo e sempre é enriquecedor. E en Londres puidemos, unha vez máis, reafirmarnos nesta idea, neste desafío. E coa Galiza imaxinaria, insistimos que é un territorio emocional activo, en constante construción e ao que nos achegamos partindo ademais das nosas personalidades, diferenzas, afinidades.
No disco mestúranse dous repertorios: o de Narf e o de Uxía. Dende as afinidades, dende as dúas personalidades, mais tamén dende as diferenzas. Cada un de vostedes cultiva un estilo distinto. Como se conxugan? Atoparon un terreo musical común?
Uxía: É interesante iso. Ao longo destes anos que levo na música, sempre me formulei un reto en cada disco. Este, en concreto, pareceume moi interesante. Temos aquí un instrumento que é unha guitarra eléctrica, pero que tampouco é unha guitarra eléctrica ao uso. Fran tócaa dun xeito único, con moitas influencias doutras músicas, de sensibilidades africanas coas que eu tamén teño contacto e creo que o que coincide é a busca pola experimentación. E a verdade, aos poucos fomos descubrindo que temos máis afinidades das que pensamos. E, sobre todo, temos en común que partimos dunha falta total de prexuízos para afrontar o proxecto. Nunca se poden ter prexuízos musicais. A todo isto, únese un coñecemento mutuo, un respecto e unha admiración entre os dous.
"Non é tan marciano que Uxía e Narf se poidan xuntar. O que quero dicir é que, para abordar este tipo de proxectos, fai falla estar habituado a traballar por diferentes vías"
Narf: Tamén hai que dicir que, por moito que insistamos en que foi un proxecto espontáneo, iso non quere dicir que non haxa unha xénese moi longa. Porque se ti ves a traxectoria de Uxía nos últimos anos, vela traballando con cantantes de Cabo Verde, Brasil, Arxentina... E se ves a miña -se cadra non é tan numerosa, pero si moi variada- eu traballei cos Timbila Muzimba de Mozambique, con Manecas Costas... No fondo, é que estamos adestrados en traballar con diferentes sons, con cousas diferentes. E a verdade, non é tan marciano que Uxía e Narf se poidan xuntar. O que quero dicir é que, para abordar este tipo de proxectos, fai falla estar habituado a traballar por diferentes vías.
Uxía: Esa é a fusión, a mestizaxe: partir de mundos diferentes.
Narf: Outra cousa bonita deste disco é que comezou con nós tocando xuntos. Fomos a un festival xunto a Rosa Cedrón e Budiño. Uxía convidoume a participar e eran dous espectáculos: un en Mar de Prata e outro en Bos Aires. Despois, os dous temos colegas ao outro lado do charco. Ela, en Arxentina; eu, en Chile. Pensamos que xa que estabamos a outro lado do Atlántico, era unha pena non contactar coa xente, actuar máis, aproveitar a viaxe. E puxémonos así a tocar e non pensabamos gravar un disco, a verdade. Mais a idea xurdiu sobre a marcha. Outro aspecto moi importante, a nivel musical, é que a cor das nosas voces, os nosos timbres, de súpeto encaixaron moi ben.
Encaixaron tan ben que a Santiago Auserón téñeno vostedes namorado. Dígoo polo artigo que escribiu sobre o disco. Como coñeceu tan de preto a creación de Baladas da Galiza Imaxinaria?
Uxía: Tamén por casualidade. Estivemos xuntos nos concertos das Bodegas de Martin Códax o ano pasado, cando el fixo o seu concerto con Sés. Uns días antes tivemos un encontro, unha cea, coas guitarras, unha jam. Tocámoslle unhas pezas e quedou abraiado. Logo, mantivémonos en contacto, pasámoslle algún tema para que fose escoitando. El dicía que había algo novo, coma se o cancioneiro precisase desta visión máis aberta, aberta ao mundo e partindo de claves da música ibérica. Entón foi así, logo xa lle mandamos o disco enteiro, escribiu ese artigo que viches...
Narf: É que ten un espírito construtivo, fíxoo tamén  abrindo portas para outros espazos que están por conquistar. Defendeu moito o galego nese artigo, unha lingua de prestixio na poesía e na música. E fixo tamén alusións a cousas que son do mundo ibérico, pero para integrar e dicir:  “escoiten isto, que estea en galego non quere dicir que non se vaian sentir orgullosos de que se escriban estas cousas en galego”. Penso que é intelixente o asunto.
De que xeito escolleron o repertorio?
Uxía: Escollemos os temas máis emblemáticos de cada un de nós e pensando nun público novo, como falamos antes, para seducilo e conquistalo. E tamén tivemos a necesidade de facer temas novos.
"Ás veces, dende o púlpito dos escenarios esqueces que a nosa ferramenta para comunicarnos é a música"
Narf: Despois, tamén hai un discurso enfiado por detrás dos temas que foi xurdindo durante o proceso. Quizais no disco Tótem, tiña algo da idea de Galiza imaxinaria, mais daquela non se profundou nesta idea. Mais agora si e con ese concepto escollemos as cancións. Todas teñen un certo vínculo. Comeza cun fragmento de Castelao, no momento en que está exiliado en Estremadura vivindo unha calor insoportable. El refréscase co pensamento dos lugares que lembra, así está na súa Galiza imaxinaria. Despois, no tema que adaptamos de Lorca, Cantiga do Neno da tenda, fala de Ramón de Sismundi, que está cos galegos soñando cun val imposible... Quero dicir, sempre hai unha cuestión que, lonxe de vela como unha cousa saudista ou morriñenta, véxoa como unha construción activa, como que algo que é posible e que as nosas realidades soñadas poden transformarse, porque todo o necesario para iso está aí.  Por iso tamén está a Nana de Zemanbiquo, porque aínda que asemelle que ten pouco que ver, fala do mesmo. Zemambiquo é Mozambique coas letras cambiadas de sitio e di: “Non estou a soñar / Zemambiquo é un bo lugar”. Ou sexa, simplemente, que hai que mudar algunhas cousas, pero que todo está aí. Todos os dons da natureza, do mundo, da cultura, de todo o que as persoas que queren no mundo. Entón, aí temos un fío condutor claro.
Uxía: Tamén está presentes o concepto das almas viaxeiras, nese tema Encontrarte. Porque nese tema está a pretensión destes concertos nosos, que pasa por compartir co público, non por vir dar leccións nin de galeguidade nin de nada. Simplemente compartir co público as nosas vivencias musicais e ter ese espírito de compartir. Eu coido que unha actitude moi necesaria para acadar esa conexión. Ás veces, dende o púlpito dos escenarios esqueces que a nosa ferramenta para comunicarnos é a música.
Narf: Realmente somos contadores de cousas máis que cantadores. Nós buscamos establecer uns vínculos, comunicar, sen pontificar nin ningún tipo de arrogancia.
"Hai moita xente nova que está saíndo agora, hai moita xente con pena, non tanto persoal, senón colectiva. Hai un desacougo e eles, en certa maneira, buscan modos de facer algo para non defraudar as expectativas colectivas"
Uxía: A idea é rexeitar precisamente a esa idea. Hai amor a terra, si, pero os habitantes desta Galiza Imaxinaria poden manter ese amor na terra dende o descontento, dende a crítica. Non sempre dende o saudismo, que é un concepto sempre presente.
Narf: Nin dende unha idealización que tamén semore moi presente.
Fala Uxía do descontento na Galiza imaxinaria. Como se recolle ese descontento no disco?
Uxía: Pois podes mirar en algo tan simbólico e recoñecible como o Alalá das mariñas. Fálase da despedida dun paraíso no que vives. E podes facelo porque queres, porque no... Quero dicir, que ás veces partimos desas sensacións de desacougo por aquelas persoas que teñen que marchar...
Narf: Ou o no primeiro tema, cando se di: “Non fago máis que ouvir outras voces / que son a mesma voz”. O mundo está sempre nese movemento, hai ese desacougo. E os golpes de guitarra simbolizan esa certa rabia que hai. Nós non nos metemos nun terreo estritamente político para a crítica disto ou daquilo, pero si poñemos o foco sobre as distintas maneiras de analizar as cousas e tamén desde a rabia. E non por iso se deixa de construír, non? Quero dicir, hai moita xente nova que está saíndo agora, hai moita xente con pena, non tanto persoal, senón colectiva. Hai un desacougo e eles, en certa maneira, buscan modos de facer algo para non defraudar as expectativas colectivas.
Uxía: Sempre hai unha construción dende fóra. O que somos en gran parte foi construído na emigración, pensemos que gran parte dos nosos símbolos naceron no exterior cando aquí non se podía facer. Hai unha construción da entidade dende o exterior.
Narf: Neste mundo de hoxe, no que hai tanta xente desprazada, hai unha virtualidade do que son as identidades. Hai unha maneira de ser partícipe, de estar e de ser, de ter unha identidade que podes compartir coa xente. Seguramente é difícil de explicar, mais non entender. Mira, simplemente a portada do disco ten a súa simboloxía, ten unha metáfora moi simple. Temos estas árbores, cuxas raíces están na terra: aí está o cerne. Despois, as follas verdes que están moi altas son os mozos e as mozas que están agora fóra, en Australia, moi lonxe das raíces, onde sexa. Pero é que nin as raíces van vivir se esas follas non caen ao chan e enriquecen a terra nin as follas van florecer sen as raíces. É a conexión teórica que existe entre uns e outros, entre raíces e follas. Un terreo físico e outro aéreo, espallado polo mundo. É unha metáfora moi simple neste traballo de deseño de Víctor Coyote....
Uxía: Tamén nos gusta falar da nosa equipo de xente. Estaremos nós no escenario, pero hai unha lista de persoas que colaboraron e moito. Comezando pola comunicación de Rocío Castro, que fixo un traballo excelente e cunha estratexia moi clara. As fotos son de Karlos Abal, que desenvolveu un traballo alucinante e fixo tamén un videcolip. E Víctor Coyote, co traballo espléndido de deseño gráfico. E despois o equipo técnico...
"Que quero dicir? Que a crise sempre a houbo, sobre todo neste sector. Convivimos bastante con ela. Se cadra non hai tanta diferenza do momento actual"
Narf: Isto é un traballo autoproducido e autoeditado. Aí contamos coa colaboración duns colaboradores de sempre. Na produción está Antonio Vázquez, co que xa fixen todo: o disco de Rosalía, o Aló, irmáo! Ou Carlos Diéguez na masterización... É dicir, todos puxeron o mellor de si. Merecen todos o seu crédito polo seu traballo.
Un traballo co que nace un novo selo musical: Edicións da Madriña. Coa situación actual, parece un risco lanzar un selo. Ou, se cadra, precisamente é o momento.
Uxía: É que precisamente este é o momento de facelo.
Narf: Eu se falo da miña traxectoria, aínda que coido que a de Uxía é moi parecida, pasou en moitas ocasións pola autoedición, polo autoprodución... Imos ver, eu comecei cunha discográfica que foi un fracaso, que era Spectra. Sacamos un disco de Nicho Varullo e unha banda sonora de Chévere. Despois, ao tempo en Santiago, vimos que non había unha sala para actuar en condicións e  Pepe Sendón, Miguel [De Lira], Xesús [Ron], eu fundamos a Sala Nasa. Despois, todos os discos están producidos por Narf... Que quero dicir? Que a crise sempre a houbo, sobre todo neste sector. Convivimos bastante con ela. Se cadra non hai tanta diferenza do momento actual.
"Ese é o futuro: transitar camiños alternativos. Os camiños xa trillados son difíciles de transitar. Hai que estar doutra maneira, manifestarse tamén doutra maneira diferente"
Uxía: Logo ao cantar en galego, estás sempre co tema de idioma a voltas, sabendo que abre portas, pero que tamén hai un ambiente hostil. Non hai espazo nos medios, hai prexuízos, Non vivimos nun país normalizado. Sempre hai que ter un ollo posto fóra, abrindo novos espazos, novos mercados... Iso é importante, esa é unha clave de que os nosos respectivos traballos chegasen aquí despois de tantos anos sendo profesionais. Non é fácil. Vivir da música con todo o que iso implica. É un oficio marabilloso e moi complicado. Tes a incerteza, a inestabilidade, pero ao mesmo tempo esas circunstancias danche azos para medrar e para non acomodarse. Despois, tamén é certo que vivimos nunha contorna na que a política cultural é miope. Non se decatan que unha embaixada cultural como a música é unha carta de presentación marabillosa, é o que somos. Ás veces custa un pouco abrir camiños. Pero aquí estamos despois de moitos anos.
Narf: Hai cousas que parecían imposible hai trinta anos, como vivir da música. Era un camiño que non existía e agora si.
Nos sectores culturais, escóitase moito esa frase de: “sempre estivemos coa crise”. A última vez que a escoite foi nunha conversa con Talabarte. En calquera caso, imaxino que para a xente que leva moitos anos disto como poden ser vostedes, resulta menos complicado o de vivir da música, o de resistir...
Uxía: Aínda así hai que reinventarse, por moita bagaxe que teñas. Se Talabarte non fixera esa xira tan imaxinativa, tocar en lugares diferentes, en lugares simbólicos, cos riscos que iso implica... Ese é o futuro: transitar camiños alternativos. Os camiños xa trillados son difíciles de transitar. Hai que estar doutra maneira, manifestarse tamén doutra maneira diferente. O outro día folleamos unha revista de música e o 90% dos grupos estaban en todos os festival. Sempre os mesmos. Pensas: como furar aí e meterte nese festival? Se cadra non o intentamos, non o sei. Non falo de nós, pero un disco como o de Guadi Galego podería estar en PortAmérica. Por que non? Pois non, pois o prexuízo idioma está aí: “como está galego e as súas referencias son as tradicionais...” Pero se é un discazo!
"Se cadra o camiño non está nos camiños convencionais, temos que construír as nosas propias canles de difusión, de distribución"
Narf: Pero tamén hai unha parte esperanzadora. Ves o que fai a xente: Ves a Guadi, a Xabier Díaz, a Talabarte, a Sumrrá no jazz... Hai tantas cousas incribles, pero iso é o lle que pasa con Auserón: ven acó e flipa coa vitalidade, co vizoso da nosa música...
Saberao Auserón, pero por aquí moita xente ignórao por completo...
Uxía: Temos que preguntarnos por que, facer autocrítica os protagonistas e os axentes da música. Se cadra o camiño non está nos camiños convencionais, temos que construír as nosas propias canles de difusión, de distribución. Logo estamos en proceso de transformación. Creo que é importante que corra o aire, que se movan as cousas, que poidamos sacar a cabeza e nunha contorna favorable. E non o digo no sentido político, senón que ten que haber un traballo de dinamización cultural, realmente parece que atmosfera está un pouco parada. Da administración xa non digamos, que non crea a contorna adecuada para iso, máis alá das palabras e das boas intencións. Na práctica, non é así.
Volvendo ao disco, en Baladas da Galiza Imaxinaria conflúen dúas traxectorias que teñen moitas viaxes ás costas...
Uxía: E as que virán!
Narf: E resulta curioso que malia isto, poderías dicir que o disco ten unha samba, unha morna de Cabo Verde... Pero non, estamos facendo música de aquí.
Uxía: Nótase na propia maneira de tocar, no ritmo, na cadencia melódica, todo está aí. Logo están referentes da nosa literatura, vestidos doutra maneira. Curros, Lorca. Castelao... E despois, as propias letras de Fran, o ámbito da cultura popular...
O Alalá das Mariñas tiña que estar...
Uxía: Si, porque sempre a cantamos.
"Algúns temas non estaban pensados para cantar a varias voces, houbo que reinventar unha harmonización vocal nova e ás veces, resultou complicado"
Narf: É coma un rezo. Os ingleses, o outro día, quedaron abraiados. Non se escoitaba un chío. Porque, claro, entenden a profundidade. Non entenderán a letra, pero cáptana... Chámalles parvos!
Uxía: Si, porque se nota a intensidade, o telúrico, esa historia pegada á terra. E a harmonía que fixo Fran para acompañala coa guitarra eléctrica é dunha sutileza impresionante, porque tampouco che fai falla compoñer unha sinfonía sonora, só fai falla algo que suxira, que eleva a melodía. Iso tamén tivemos que estudalo. Non foi o primeiro que saíu. Houbo que darlle moitas voltas, a todos os temas, para poder acadar o que logramos. Algúns temas non estaban pensados para cantar a varias voces, houbo que reinventar unha harmonización vocal nova e ás veces, resultou complicado. É que somos traballadores da música, co oficio de moitos anos e sempre dispostos a ensaiar, traballar, investigar.
Resulta curioso que un proxecto conxunto de Narf e Uxía tivese que nacer nunha viaxe, lonxe da casa. Non era máis doado acordar este disco na Casa das Crechas?
Narf: Son cousas que non as pensas, saen porque si. Era o momento idóneo.
Uxía: Mira, se fai uns anos pensaramos en facelo, se cadra non saía.
Narf: Se cadra non eramos capaces. Nós sempre tivemos moi boa relación... Mira, eu cando aínda tocaba coa Psicofónica de Conxo e facía temas que non entraban naquel ámbito, pasáballas a Uxía para ver se as quería cantar. Ao final cantou unha, Quimera, que estaba na banda sonora de Big bang de Chévere, do ano 92. Ela sempre dicía: “Pero ti cantas moi ben, por que non cantas?” Eu nin sequera cantaba, eu era home de banda, era guitarrista, non o vía. Pero ela sempre me impulsaba, pero de aí sacar un proxecto común... Iso leva tempo.
Uxía: Logo é un acto de xenerosidade de dúas partes, tes que entender o ámbito do outro e non tomar decisións unilaterais, é un traballo tremendo que a madurez pode permitirche.
Narf:  A min nun repertorio meu nunca se me ocorrería tocar un alalá. Para min era un terreo estraño, estou noutra linguaxe e noutra bagaxe musical... E vinme na situación por estar no caso, e era moi enriquecedor...
Uxía: Aínda que a introdución de Castelao é un alalá.
Narf: Ao final si, pero eu non o sabía. [Risos]
Uxía: El dicía que non facía alalás, pero aí o ten: xa o fixera. Tamén hai dúas letras que teñen espírito e nos que asoma a primavera e ondas ao arte... que son do teu pai. Podo dicilo?
Narf: Si, si. Meu pai escribía e eu facía as músicas para que lle gustasen a el. Ese é un camiño moi bo para entrar.
Uxía: E danlle un sabor especial, teñen outro sabor.
"Un espazo para amantes da nosa identidade e das novas identidades que se xeren neste propio espazo. É algo vivo, fértil, que se pode construír. Ese é o territorio da Galiza imaxinaria"
E rematamos cunha cuestión moi obvia e que xa fomos contestando ao longo da entrevista: resuman como peche que é para vostedes a Galiza Imaxinaria.
Narf: Para min o concepto é un espazo emocional, compartido por moitísima xente, por todo aquel que queira pensar, do xeito que sexa, no que é a cultura, a identidade.
Uxía: Un espazo para amantes da nosa identidade e das novas identidades que se xeren neste propio espazo. É algo  vivo, fértil, que se pode construír. Ese é o territorio da Galiza imaxinaria. No que a música, ademais, é unha ferramenta fundamental.

Ningún comentario:

Publicar un comentario