A crise na universidade pública: menos profesores, máis envellecidos

A redución de financiamento entre 2010 e 2014 levou aos campus a unha difícil situación.

A crise económica reduce e envellece os persoais universitarios. Dio así de claro o último informe sobre o estado dos campus encargado pola Conferencia de Reitores (CRUE) e atribúeo directamente á redución do financiamento público que recibiron entre 2010 e 2014. Iso minguou de xeito "xeralizado" a capacidade produtiva dos persoais universitarios, con máis de 7.500 empregos "destruídos" estes anos: 3.486 de persoal docente e investigador (PDI), ademais de 4.068 de administración e servizos (PAS).

No caso do PDI, supón que unha cantidade equivalente de novos doutores, con currículos académicos excelentes e gran potencial investigador, deixou de acceder ás universidades públicas, explica a Efe José Antonio Pérez García, director da La universidad española en cifras (2014-2015) xunto a Juan Hernández Armenteros. Ao mesmo tempo, engade, a perda de profesorado novo provoca máis dificultades de "conexión xeracional" cos estudantes, que é algo que facilita a transmisión de coñecementos.

No entanto, matiza o informe, parece que o descenso tocou chan, polo menos para o PDI, dado o pequeno aumento do 1,8 % que experimentou o persoal docente -expresado en equivalente a tempo completo- no ano 2014 en comparación co anterior. E desde 2008, as universidades melloraron a cantidade e a calidade da produción científica, a pesar de que os investigadores se reduciron nun 6%. "Sen ningunha dúbida, eses rexistros serían aínda mellores" sen esa perda de persoal, advirte Pérez García.

Pero a diminución de capacidade produtiva das universidades públicas non só se debeu ao descenso de efectivos, senón, tamén, ao seu "envellecemento". A causa, en esencia, é a falta de incorporación de novo persoal. O Estado limitou durante anos a reposición das baixas de empregados das administracións públicas, e isto impediu a renovación.

O anterior goberno socialista reduciu a reposición anual ao 30 % das baixas; o do PP mantívoa no 10 % entre 2012 e 2014, para subila ao 50 % en 2015, e devolvela ao 100% en 2016. "A motivación e o dinamismo que ten un profesor/investigador á idade de 30 ou 40 anos non é equiparable á que pode desenvolver en determinadas actividades universitarias cando se pasan os 60", segundo o informe en cuestión.

Entre 2010 e 2014, a proporción de docentes con idade igual ou superior a 60 pasou do 12,4 % ao 15,3 %. No caso dos que son funcionarios, a variación foi aínda maior, do 17 % ao 23 %. "Máis preocupante -avisa o estudo- resulta aínda considerar as cifras do profesorado con idade superior aos 50 anos, onde o colectivo de funcionarios aumentou en máis de 12 puntos, situándose no 66% no ano 2014".

A aplicación da taxa de reposición afectou "decisivamente" á cualificación profesional do profesorado universitario. Así, o número de catedráticos e docentes titulares reduciuse en 1.499 por xubilación, "impedindo a promoción de máis de 5.000 profesores acreditados para o acceso a estas categorías profesionais". En consecuencia, o perfil profesional dos persoais universitarios a últimos de 2014 era "moi similar" cuantitativa e cualitativamente ao de finais de 2006.

A pesar de todo, a situación sería "reversible" no prazo de tres anos, subliña Pérez García, da Universidade Politécnica de Valencia. "Basta con eliminar as normas orzamentarias -explica- que limitan a reposición (...) e permitir que, coa chegada da recuperación económica, que deberá vir acompañada de maiores ingresos fiscais, se revertan os recortes de financiamento público".

A caída de financiamento ordinario das universidades públicas foi da contorna do 17 % entre 2010 e 2014. O financiamento privado e público da I+D+i tivo retrocesos do 47 % e do 21 %, respectivamente, engade Pérez García. "Isto está a descompor -subliña- o noso sistema de ciencia e tecnoloxía e repercutirá a curto, medio e longo prazo no noso nivel de competitividade, onde España non deixa de retroceder, o que afectará tamén á calidade do emprego que se crea no noso país". Con todo, continuou a mellora da cualificación académica do profesorado, pois a proporción de doutores aumentou en case nove puntos ata ser o 71 % do PDI.