O Estado catequiza a educación

É intolerable que un Estado democrático asuma que outro de carácter teocrático interveña nos seus contidos educativos.

Habería que empezar por preguntarse como é posible que en pleno século XXI, nun Estado cuxa Constitución establece que ningunha relixión terá carácter oficial (art.º 16.3) exista no currículo escolar unha materia chamada relixión que pola súa propia natureza é tributaria da fe e non da razón. É unha anomalía inconmensurable. Pero ademais agora resulta que se completa con outra de igual calibre. Véxase, senón, o contido da Resolución do 11 de febreiro de 2015, da Dirección Xeral de Avaliación e Cooperación Territorial, adscrita ao Ministerio de Educación, pola que se publica o currículo do ensino da Relixión Católica da educación primaria e secundaria obrigatoria.
A devandita resolución desenvolve as previsións da Lei Orgánica 8/2013, para a mellora da calidade educativa (LOMCE). Entre outras medidas adoptadas por esta benaventurada lei para o progreso da cultura e coñecemento científico dos alumnos españois, incorpora a Relixión Católica como materia obrigatoria para os centros e de carácter voluntario para os alumnos. Para aqueles que a cursen disponse que a súa aprendizaxe será avaliable e a cualificación contará para a nota media e para as bolsas ás que desexen aspirar. A avaliación correrá a cargo da propia a Igrexa católica, a través dos profesores que designe pagados con cargo aos Presupostos do Estado para impartir esta singular materia.
Máis anomalías: na exposición de motivos desta resolución que asina o director xeral, establécese que se dá publicidade ao currículo da materia de Relixión por proposta da Conferencia Episcopal Española. Iso é así en virtude do Acordo Internacional sobre Ensino e Asuntos Sociais de 3 xaneiro de 1979, asinado entre o Estado do Vaticano -a chamada Santa Sé- e o Estado español. Mediante esta habilitación legal un Estado como España, rexido polo principio democrático, asume que outro que responde aos canons dunha monarquía absoluta e teocrática, interveña nos contidos do seu sistema educativo. Excelente¡
Vaiamos agora á explicación do currículo contido nos dous anexos da resolución. Alí encontrámonos con que se afirma que "o ensino da relixión católica nos centros escolares axudará aos estudantes a ensanchar os espazos de racionalidade e adoptar unha actitude de apertura ao sentido relixioso da vida (...)". Deseguido desta peculiar e paradoxal apelación á racionalidade en nome da fe católica engádese, entre outras consideracións, que a estrutura do currículo en ambos os dous niveis educativos "intenta poñer de manifesto a profunda unidade e harmonía creadora e salvífica de Deus", para logo afirmar que despois de constatar a realidade das cousas e dos seres vivos, de modo especial o home, " (...) se a persoa non queda no primeiro impacto ou simple constatación da súa existencia ten que recoñecer que as cousas, os animais e o ser humano non se dan o ser a si mesmos. Logo, Otro fainos ser, chámaos á vida e manténselle. Por iso a realidade en canto tal é signo de Deus, fala de Su existencia". Poderiamos seguir porque este texto -non se esqueza- dunha disposición aprobada por un órgano público, é xeneroso e rico en argumentos do mesmo tenor.

Que se incorpore ao sistema educativo, como unha materia máis que se se opta por cursar sexa avaliable como o resto de materias, constitúe unha pura arbitrariedade ideolóxica

Pois ben, que esta lexítima concepción creacionista da orixe da vida se explique no contexto dunha celebración relixiosa ou dunha catequese do culto relixioso católico, sería unha consecuencia lóxica do exercicio da liberdade relixiosa (art.º 16.1). Que iso se poida facer tamén na escola, á marxe do currículo educativo regulado, é un resultado do dereito que asiches aos pais para que os seus fillos reciban a formación relixiosa e moral que estea de acordo coas súas propias conviccións (art.º 27.3). Pero que se incorpore ao sistema educativo, como unha materia máis que se se opta por cursar sexa avaliable como o resto de materias, constitúe unha pura arbitrariedade ideolóxica, destinada á organización do consentimento das persoas dende o inicio da súa formación na escola.
Este disparate complétase coa cínica afirmación da resolución de que " (...) lonxe dunha finalidade catequética ou de adoutrinamento, o ensino da relixión católica ilustra os estudantes sobre a identidade do cristianismo e a vida cristiá".
Os autores da LOMCE e desta resolución fan caso omiso de algo obvio que din evitar e que, non obstante, practican con flagrante aleivosía: que en todo o conxunto dun programa educativo, incluída a materia de Relixión, o adoutrinamento ha de quedar proscrito, como así o recorda o Tribunal de Estrasburgo dende a afastada sentenza de 7/XII/ 1976 (caso Kjeldsen e outros contra Dinamarca).
O disparate podería erradicarse. O Tribunal Constitucional tivo ocasión para autoformularse a inconstitucionalidade dos Acordos co Vaticano, como mínimo, pola vulneración que supoñen do principio de aconfesionalidad do Estado. Pero non o fixo. En todo caso, hai boas razóns para iniciar os trámites para a súa denuncia por parte do Estado español.

Marc Carrillo é catedrático de Dereito Constitucional na UPF