Os docentes a exame

Só se se cre a fondo na educación pública pódese actuar para mellorala.

Dediquei a miña vida á docencia, tanto como catedrático de instituto, especialidade Lingua e Literatura, como profesor de Teoría da Literatura da Universidade Complutense de Madrid. Así que algo sei do que se coce en ambos os ámbitos educativos. Falemos agora de avaliación da actividade docente posto que saíu recentemente ese tema á palestra. Na universidade os profesores son avaliados fundamentalmente polo que se chama a súa actividade investigadora, non pola súa actividade docente. Na universidade a docencia importa moito menos que o que chaman investigación, o verdadeiro contrasinal desa institución que naceu –oh contradición– para e pola docencia. Esa avaliación é levada a cabo por unha institución chamada ANECA, de rostro descoñecido, integrada por profesores que actúan con anteface. Atrévome a asegurar o seguinte: nin Harold Bloom, nin George Steiner, dous dos meus ídolos no ámbito no que eu fun profesor universitario, serían aprobados nunca xamais por eses escuros vixiantes do mérito investigador. Recomendo a este respecto o que di o profesor Jordi Llovet no seu magnífico e indispensable libro Adeus universidade (Galaxia Gutenberg).
Agora lemos que o actual ministro de Educación –un home que confesa non saber nada de educación, como o infortunado Wert- encargou a José Antonio Mariña un libro branco sobre os docentes no ámbito non universitario. Mariña –se non estou mal informado– foi catedrático de instituto e, por iso, debe de coñecer ben un dos ámbitos docentes que agora están en xogo co seu proxectado libro branco (o outro é o do ensino primario). Mariña asegura algo así como que o encargo que lle fixeron está á marxe do debate ideolóxico posto que el foi moi criticado polo PP no seu momento, debido ás posicións que adoptou sobre a materia Educación para a Cidadanía, besta negra do PP. Con todo, e a pesar do seu cándido optimismo, dificilmente o debate da avaliación profesoral escapa a esa ideologización da que falo porque, de entrada, sitúase xa nun marco fortemente ideologizado. Non en balde o actual ministro representa a un partido que puxo en práctica medidas que revelan unha marcada ideoloxía en temas educativos. Os dramáticos recortes na educación pública son pura e dura ideoloxía, non o esquezamos.

Na universidade a docencia importa moito menos que o que chaman 'investigación'

Nese contexto, moi xeneralizado en boa parte de España –incluída a dominada polos independentistas cataláns–, proponse unha medida como a avaliación dos profesores co fin de distinguir entre os bos e os malos docentes para que os primeiros gañen máis que os segundos. De entrada asómbrame que esta avaliación deixe fóra ao ensino universitario onde os pésimos profesores –que abundan- campan polos seus respectos con suma tranquilidade mentres que os profesores de primaria e secundaria veranse sometidos a unha avaliación nun terreo onde a docencia con frecuencia é sumamente complexa e difícil. Tamén me asombra isto: parece que hai unha sospeita que afecta unicamente á profesión docente, coma se fosen os docentes os responsables únicos da boa ou mala marcha da educación nun país. A boa docencia está con frecuencia directamente relacionada cos bos medios para exercer a docencia. Se atentas contra un bo equilibrio entre carga docente e rendemento en clase, corroes de cheo os fundamentos dunha boa docencia. Se sobrecargas as clases de alumnos, ás veces con serios problemas de todo tipo, socavas de cheo os fundamentos dunha boa docencia. Nese contexto plenamente ideologizado, do que é responsable o actual partido que gobernou durante catro (longos) anos, xorde esta idea de avaliar a función docente. Escandalízame o paradoxo: ¿non hai que avaliar previamente ao Goberno que mina a educación pública e que propón logo medidas que apuntan o dedo acusador aos pobres docentes desa mesma educación pública?
Sinalo, por tanto -e só para abrir boca-, unha contradición de orixe na proposta gobernamental que me resulta case ofensiva, á vez que suxiro que non se empece a casa polo tellado. Convén poñerse plenamente de acordo sobre esta cuestión e convén afinar sumamente para impedir simplificacións preocupantes, feitas ademais desde unha cómoda barreira, que é a barreira do laboratorio (neste caso, un think-tank integrado por unha soa persoa). A mellor idea das escoitadas a Mariña –a pesar das reservas que acabo de expresar ao procedemento en si: un ministro dun Goberno que non cre na educación pública encarga un proxecto a un antigo profesor que non capta a contradición na que está atrapado- é a de apostar por unha especie de MIR educativo que conseguiría facer unha bastante rigorosa selección de profesores que garantiría unha docencia máis solvente, a condición de que non se minasen a condicións para exercela. O cal, de novo, tráenos ao terreo da pura e dura ideoloxía. Só se crees a fondo en algo –a educación pública– podes poñer toda a carne no asador para facela mellor. E só se a coñeces a fondo, podes pedir contas a quen rompe moitas veces a crisma por defendela.

Anxo Rupérez é doutor en Filosofía e Letras. Foi catedrático de instituto e profesor de Teoría da Literatura da UCM. Acaba de publicar o libro de relatos As bágoas necesarias (Izana Editores)