Neuroeducación: adeus á memorización ou á "letra con sangue entra"

Trátase dunha nova disciplina que aproveita os coñecementos sobre o funcionamento cerebral para deseñar estratexias que permitan ensinar e aprender mellor.

A aprendizaxe por memorización ou a expresión "a letra con sangue entra" poderían ser desterrados das aulas coa introdución da neuroeducación, unha nova disciplina que aproveita os coñecementos sobre o funcionamento cerebral para deseñar estratexias que permitan ensinar e aprender mellor.

Se a esta nova ferramenta se engade unha educación en virtudes cordiais que favorezan o diálogo, o recoñecemento recíproco ou a creatividade para buscar solucións a distintas situacións, tamén podería acabarse con graves problemas como o acoso escolar ou bullying.

A fusión destes dous conceptos -neuroeducación e virtudes cordiais- é a base sobre a que a doutora en Filosofía María José Codina sustentou a súa tese doutoral, que en xuño do pasado ano obtivo a cualificación de sobresaliente cum laude, e posteriormente reflectiu no libro Neuroeducación en virtudes cordiais: como reconciliar o que dicimos co que facemos.

A tese, a primeira de España que aborda o tema da neuroeducación, foi codirixida pola catedrática de Ética e Filosofía Política da Universitat de València Adela Cortina e o profesor titular de Filosofía Moral da UV, Juan Carlos Siurana.

Nunha entrevista con Efe, Codina destacou que a neuroeducación é "unha ferramenta moi útil que non implica a necesidade de grandes cambios estruturais nin un custo económico importante, só cambiar a metodoloxía que o docente leva a clase".

Con todo, "si cambia moito o xeito de aprender dentro da aula e de como os alumnos conciben a educación. É fundamental que vaian a clase con ganas de aprender", asegura Codina, que imparte clases de Filosofía a alumnos de Secundaria.

Codina explica que as clases se poden estruturar aproveitando os coñecementos que existen sobre o cerebro. A concentración dos alumnos é maior durante os primeiros quince ou vinte minutos de clase, tempo durante o cal deben explicarse os conceptos centrais.

A partir dese momento a concentración dispérsase e o docente debe instar os alumnos a reflexionar sobre os conceptos que previamente se explicaron ou realizar unha actividade que os consolide.

"É moi sinxelo de facer e ten unha base neuroeducativa, saber como funciona a atención dos alumnos", asegura Codina, quen agrega que esta nova metodoloxía permite tamén unha maior empatía entre profesor e alumno, o que podería reducir os casos de insultos ou agresións aos docentes.

ACOSO ESCOLAR. O cerebro tamén conta cun sistema de activación reticular, un mecanismo de supervivencia que ao detectar unha ameaza centra toda a actividade cerebral nela e impide que lle cheguen outros estímulos.

Isto é o que ocorre nos casos de acoso escolar. Os alumnos que o sofren son incapaces de concentrarse noutra cousa e por iso en moitos deles hai fracaso escolar.

"É responsabilidade dos docentes modificar ese ambiente na clase para que baixe o nivel de alerta e ese alumno poida estar tranquilo para recibir a información que lle está chegando do exterior", asegura Codina a Efe.

Avoga por aplicar a neuroeducación desde a idade infantil, porque se desde os 3 anos afaise aos nenos a razoar ou a cuestionarse conceptos como a amizade, chegarán cuns hábitos adquiridos a Secundaria, un momento crucial na súa vida porque empezan a conformar a súa identidade.

Segundo afirma, aínda que memorizar é importante para a aprendizaxe, "non son palabras sinónimas. Pódese sacar un dez nun exame, pero se ás dúas semanas non te acordas practicamente de nada do que estudaches iso non é aprender, só é memorizar. As cousas que se recordan son porque foron significativas, tocáronche a fibra ou porque as utilizas".

Sinala que hai profesionais da educación que avogan por un cambio porque se ve que "a cousa non está a funcionar", pero tamén os hai que "non teñen xustificado o soldo que cobran. Non é o mesmo un oficio que unha profesión, que é aquela que implica vocación". A docencia, proclama, debe ser unicamente vocacional.

"Se continuamos actuando igual que hai vinte anos non teremos resultados distintos, é absurdo pensar iso. Haberá que tomar actuacións distintas", advirte Codina, para quen os cambios lexislativos en Educación cando se forma un novo goberno "son lavados de imaxe ou serven para agradar aos seus votantes".