Exames oficiais de inglés, si ou non? como aprendes máis?

Os expertos non se poñen de acordo en se é máis beneficioso para a aprendizaxe a preparación de probas como as de Cambridge.

Os españois teñen un problema serio co inglés. Só o 19% deles cualifica de moi bo o seu nivel, segundo datos de Eurostat . Á hora de aprendelo hai dous grandes grupos: os que se apuntan a clases simplemente para mellorar o seu nivel e os que escollen cursos específicos para aprobar exames oficiais como os de Cambridge . ¿É máis produtivo decantarse por esta última opción? ¿Ter un obxectivo a curto prazo é sinónimo de aprender máis e máis rápido?
Non existen estudos concluíntes que comparasen a calidade da aprendizaxe en ambos os casos e os expertos non se poñen de acordo respecto diso. Por unha banda, hai quen defende que preparar o First (nivel intermedio), daquela o Advanced (avanzado) e por último o Proficiency (superior), todos eles de Cambridge English, é unha forma efectiva de mellorar o nivel porque o estudante fíxase un reto concreto a curto ou medio prazo. Aseguran, ademais, que ao ensaiar unha e outra vez o formato do exame practícanse por igual as catro destrezas fundamentais: reading, listening, writing and speaking -en español, comprensión lectora, auditiva, escritura e expresión oral-.

Hai outros expertos que consideran que para aprender inglés non fai falta someterse a exames, que focalizar a aprendizaxe na superación dunha proba constrinxe a liberdade do docente e mecaniza a resposta do alumno. Argumentan que se non existe a necesidade de obter un título, por exemplo para cursar estudos no estranxeiro, a certificación non ten por que ser o camiño idóneo para aprender o idioma. ¿Por que? Porque se aprende a técnica para superar un exame, como sucede coa Selectividade ou o carné de conducir, e as posibilidades creativas de produción de linguaxe quedan limitadas.
Carmen Muñoz, profesora de Lingüística Inglesa da Universidade de Barcelona (UB) e especiaista en adquisición de segundas linguas, cre que centrarse na obtención de títulos oficiais e asistir a clases de preparación das probas ten unha vantaxe e un inconveniente. “O bo é o que nós chamamos autorregulación. O resultado da proba sérveche para saber onde estás, se o teu nivel está por encima ou por baixo da media e que che falta para cumprir o teu obxectivo”, explica.
A parte negativa, segundo Muñoz, é que nas clases preparatorias para estes exames non se teñen en conta os intereses persoais dos alumnos nin as súas necesidades co idioma. Estúdanse por igual as catro destrezas e pode haber estudantes que só necesiten reforzar a expresión oral ou a escritura. “Estes exames están creados para medir habilidades de forma estándar segundo o Marco Común Europeo de Referencia para as Linguas e na era da educación personalizada o que fai falta son programas individualizados”, apunta a académica. Na UB acaban de poñer en marcha o chamado need analysis, un test co que se pescuda para que necesita o estudante o idioma e co que se deseña un tipo de curso.

O maior centro de avaliación de Europa

Cando un imaxina o almacén e fábrica de Cambridge English Assessment, con máis de 100 anos de historia, pensa en pilas de papeis e po. Pero o chamado espazo DC10 é como o Ikea dos exames. Unha nave xigante de máxima seguridade con múltiples salas, moito ruído e miles de exames impresos por minuto, concretamente máis de cinco millóns ao ano.
Un total de 21.000 metros cadrados desde onde se corrixen 40 millóns de follas ao ano de candidatos de 170 países. Preto de sete millóns de certificados imprímense ao ano. Decenas de examinadores dedican oito horas ao día para corrixir cada un dos exames que chegan desde diferentes partes do mundo. Unhas 20.000 organizacións internacionais aceptan os certificados de inglés de Cambridge, delas 11.0000 son universidades.

Desde Cambridge English defenden que detrás dos seus exames, que cada ano realizan cinco millóns de persoas en 170 países, hai máis de 700 persoas traballando nos equipos de investigación e avaliación, entre outros departamentos. “A estrutura dos exames revísase cada 10 anos. As probas cambian ao ritmo da sociedade”, conta Belinda Cerdá, directora de avaliación de Cambridge English en España e Portugal. No writing, xa non se redactan cartas, senón ensaios nos que o candidato reflicte a súa visión dun tema concreto, máis na liña do que demanda o mercado laboral.
Cerdá, que traballou como profesora de preparación dos exámanes de Cambridge durante máis de 10 anos, cre que o principal problema de apuntarse a cursos de inglés sen un exame como obxectivo final é a falta de enfoque. “Os meus estudantes sempre me dicían que prepararse para un exame era máis serio que aprender sen unha meta final. Aínda que non quixesen pagar polo título, interesáballes a riqueza e a variedade dos materiais de Cambridge”, explica. “Moita xente cre que son probas que consisten soamente en escoller entre as respostas a, b ou c, pero van moito máis alá diso; hai que producir lingua e crear ideas”.
Román Álvarez, catedrático de Filoloxía Inglesa na Universidade de Salamanca e responsable dos exames de Cambridge no centro desde hai 25 anos, sempre recomenda aos seus alumnos estudar para superar esas probas. “A aprendizaxe enfocada na obtención dun título é moito máis práctico. Están máis motivados e matan dous paxaros dun tiro”. Os máis de 100 anos de historia de Cambridge English, dependente da Univerisdad de Cambridge, e a metodoloxía dos seus libros “contrastada a escala internacional” son motivos de peso segundo este docente.

Algúns dos profesores da escola pública rexeitan estas probas por consideralas unha ameaza e unha imposición, así como parte dun negocio

En 2013 dúas profesoras da Universidade de Navarra entrevistaron a un grupo de docentes de primaria de colexios públicos e concertados da rexión para coñecer o impacto dos exames de Cambridge na metodoloxía das súas clases. A maioría deles contáronlles que preparar os exames en clase servíralles para dedicar máis tempo á parte oral e mesmo para modificar os seus criterios de avaliación. Xa non penalizaban os erros gramaticales á hora de falar se o alumno era capaz de comunicar de forma efectiva. Outro dos aspectos máis valorados foi “a calidade” dos materiais que prové Cambridge English, entre eles a variedade de voces e acentos nos seus audios para o listening. Con todo, tamén saíron a relucir algunhas críticas como o prezo dos exames (desde os 50 euros do Young Learners aos 217 euros do Proficiency). Algúns dos profesores da escola pública manifestaron o seu rexeitamento a estas probas por consideralas unha ameaza e unha imposición, así como parte dun negocio.
Non todos os profesores teñen tan claro que facer exames sexa a mellor forma de aprender inglés. María Luisa García, catedrática da Facultade de Educación da Universidade Complutense de Madrid, cre que neses cursos apréndese a aprobar un exame, unha técnica concreta, e que para que se produza a aprendizaxe é necesario gozar. “O estudante pensa como un robot, de forma mecanizada, e está máis preocupado polo que vai entrar no exame que pola experiencia de aprender en si mesma”. Nos últimos 15 anos detectou un cambio nos seus alumnos; agora fallan máis en escritura e son máis competentes en conversación. “Isto demostra que a metodoloxía ten que facer maior énfase na parte creativa de produción de textos e ideas. En español tampouco son bos, e iso reflíctese na aprendizaxe doutras linguas”.
García cre que a aprendizaxe ríxida das clases de lingua española, nas que se estuda sobre todo gramática e sintaxe, tamén se dá nas de inglés. “Se pensas nas maiores aprendizaxes da túa vida, seguramente non estarán relacionados cun exame. O mesmo ten que suceder co inglés”.
Outros son máis radicais. “Con ou sen exame , a aprendizaxe non é posible a curto prazo e iso é algo que os españois deberían gravarse a lume”, asegura Bernarderre Maguire, asesora de exames e acreditacións de Bristish Council. Sen esforzo non hai recompensa.