A exclusión do rural

Mentres a crise económica e financeira afonda aínda máis nas incongruencias do mundo urbano; no noso rural ábrese unha crise moito máis profunda que ten por referencia a discriminación na súa máis ampla extensión.

 

Adios, ríos, adios, fontes
 

Cando este ano se cumpre o 150 aniversario destas verbas de Rosalía de Castro, máis preto estamos de perder o que nos queda do noso rural. Sen estratexias, sen perspectivas e sen folla de ruta, o rural vai quedando nun segundo plano que se difumina no hourizonte

Segundo Edelmiro López os problemas do noso rural resúmense nos seguintes puntos: o demográfico, a baixa produtividade das explotacións e a volatilidade dos prezos; a falta de desenvolvemento dunha industria agroalimentaria forte; a continuidade dun balance agroalimentario deficitario; e, por engadido, o problema da terra.

Así, en tanto nunha análise centro/periferia o mundo urbano (centro) ten que acometer propostas ligadas ao decrecemento, o rural (periferia) ten que apostar por medidas que concentren os esforzos en loitar contra a expulsión da terra. Polo tanto, o reequilibrio do noso territorio pasa por redistribución de recursos entre os territorios de riqueza económica (zona urbana e costeira) cos territorios que presentan unha riqueza ambiental (zona interior e rural). Este feito pasa por que o goberno teña claro mecanismos para poder facer as compensacións necesarias para chegar a ese equilibrio necesario para o noso país.

 A proposta da xustiza territorial

En apenas cen anos, a humanidade consumiu máis enerxía que todas as xeracións precedentes e apropiouse do 40% da biomasa do planeta. Segundo diferentes cálculos, á Terra hoxe custaríalle ao redor de 1,3 anos reproducir os recursos que a sociedade, principalmente as poboacións enriquecidas, consome ao longo de un ano. Neste punto indicar que un 20% da poboación mundial consome o 80% dos recursos, tendo pola contra, máis de 1.200 millóns de persoas que viven con menos de un euro ao día. Este crecemento ilimitado que o Capitalismo Global nos vende, sen ter en conta que os recursos son limitados, está a provocar unha dobre fractura: por un lado a perda de recursos e por outra o seu reparto inxusto e desequilibrado.

Desde o ámbito social a torta dos recursos cada vez está máis desequilibrada no seu reparto. Así, acontece que os 225 habitantes máis ricos do planeta teñen a mesma renda anual que a metade da poboación mundial. Se amais poñemos os datos no ámbito do mercado, o 40% do mercado mundial está dominado unicamente por 325 empresas (paradoxas da teoría económica liberal imperante que non se cansa de repetir das bondades da liberdade do mercado para favorecer a competitividade, e nunca en termos históricos asistimos a tal cantidade de oligopolios nos distintos sectores).

Baixo esta perspectiva, as persoas que traballan no rural, precisan unha retribución digna polo seu traballo, a través de políticas agrarias e de desenvolvemento rural que corten a especulación e establezan regulacións públicas efectivas. Amais debemos centrarnos en producións especializadas e con valor engadido e menos nas producións estandarizadas, apostando polo apoio ás denominacións de orixe ou ás marcas galegas recoñecidas e de calidade. 

 Vacinas contra a exclusión

Na actualidade, a gran crise do rural é a da exclusión do sistema (expulsión), que comporta o abandono da xestión da terra e con elo a desaparición do capital humano, peza clave para que o territorio sega vivo. En 1950, o 70% da poboación activa galega traballaba no agro; hoxe supón tan só o 5,5%. O traballo é duro e os atrancos moitos nun país que pasou de ser eminentemente rural a situarse na media da UE en canto á actividade agrícola. Pero hai moita leira por tripar. Na mesma liña, entre os anos 1991 e 2001 a poboación activa agraria descendeu un 55%, feito que é paralelo á continua baixada no número de explotacións agrarias que descenden sen parar desde o ano 1962 no que contabamos con 433.000 explotacións ata as 270.000 de principios do século XXI.

Parte da nosa sociedade considera que a exclusión do rural forma parte do progreso e da modernidade dos tempos. Moito máis aló desta visión, o abandono da terra ten consecuencias ambientais, paisaxísticas, culturais e económicas. Temos que tomar medidas antes de que esta situación sexa irreversible e non teña marcha atrás. As medidas teñen que ter carácter preventivo e anticiparse á evolución dos tempos, e nesta liña son fundamentais accións encamiñadas á comunicación proactiva entre poboacións que favorezan o desenvolvemento local.

Polo tanto, a gran vacina contra a expulsión é a vertebración social e territorial do noso rural, todo o contrario do que nos ofrecen os actuais gobernos. O enorme potencial do rural en Galicia sitúao na actual crise económica ante unha oportunidade única para revalorizarse como opción laboral e, sobre todo, para se converter nun dos alicerces do desenvolvemento económico do país nos vindeiros anos. Para deter a sangría demográfica do rural o traballo non é o único elemento clave, con máis urxencia precísase do mesmo acceso aos servizos e á calidade de vida que noutras zonas. Todo o contrario que o que se está a facer actualmente.

En definitiva para saír da exclusión, temos que deixar de facer o mesmo e tentar de poñer en marcha outras cousas. Entre esas medidas están a aposta polo rural en primeira persoa, como activo vivo e de futuro do noso territorio. Troquemos esta situación de dificultade nunha verdadeira oportunidade para o noso país.