Wert só ampara ao alumno que pida español como lingua vehicular

A Ley Wert blindou a educación en castelán en todas as comunidades, ás que obriga a pagar a escolarización en escolas privadas cando non exista unha oferta de castelán na pública, pero non protexe da mesma forma ao resto de linguas cooficiais do Estado. O Ministerio de Educación fixo público o proxecto de Real Decreto de desenvolvemento da Lei Orgánica de Mellora da Calidade Educativa (LOMCE) no que respecta ao trato das linguas nas aulas. Este recolle o procedemento a seguir para que o Estado aboe aos pais os gastos que tivesen por escolarizar os seus fillos nun centro privado en castelán, pero en ningún momento considera o caso contrario, que aconteceu na Comunidade Valenciana: que os pais queiran que os seus fillos estuden en valenciano e non teñan oferta pública. Aos valencianos, segundo ese decreto, o Estado non lles pagará o colexio privado.

O texto, feito á medida para Cataluña, só recoñece como beneficiarios da compensación aos alumnos que cursen educación básica "nun centro docente privado no que o castelán sexa utilizado como lingua vehicular" cando se trate dunha comunidade con lingua cooficial propia na que a Administración educativa "non" provea unha oferta de ensino sostido con fondos públicos en que se utilice o castelán como lingua vehicular". O decreto obriga a que a oferta pública en castelán sexa no mesmo municipio no que resida o alumno, salvo en zonas rurais, e di que os pais deberán adiantar o diñeiro da escolarización, que o Goberno lles aboará despois. O Executivo detraerá eses importes do financiamento que dá á comunidade autónoma incumpridora.
A redacción do Real Decreto, na que só se menciona o castelán, deixa sen amparo, polo tanto, os casos nos que a lingua cooficial sexa a discriminada.

Modelos lingüísticos nas aulas

• Na Comunidade Valenciana o modelo plurilingüe considera dous programas. Un ten o castelán como lingua base e nel impártense dúas materias en valenciano. No programa que ten o valenciano como lingua base, faise o mesmo co castelán. En ambos os dous casos hai dúas materias que se imparten en inglés.

• O País Vasco conta con tres modelos lingüísticos polos que as familias poden optar libremente. O menos demandado, cun 2,8% das novas matriculacións, é o modelo A, que supón cursar todas as materias en castelán salvo as relacionadas co éuscaro e o inglés. O modelo maioritario, co 78%, é o D, e supón que o éuscaro sexa a lingua vehicular en todas as materias agás na de lingua e inglés. O B é un termo medio entre os dous anteriores, cun maior equilibrio entre castelán e éuscaro como linguas vehiculares.

• En Galicia o Goberno de Feijóo aprobou en 2007 un decreto polo que o 50% das clases se teñen que dar en galego e o outro 50% en castelán. Coa excepción dalgúns colexios trilingües nos que a porcentaxe baixa ata o 33% para cada lingua.

• En Baleares iniciouse este curso un modelo trilingüe: español, catalán e inglés. A implantación foi moi polémica entre profesores e un sector dos pais do ensino público, que consideran que o trilingüismo mingua o peso nas aulas da lingua propia, o catalán.

• En Cataluña as clases impártense en catalán, salvo as materias de inglés e castelán. É o modelo de inmersión. O esquema é válido para os colexios públicos, os concertados (privados subvencionados pola Generalitat) e os privados. Nestes últimos poden encontrarse escolas onde a proporción de clases en castelán é máis elevada, pero moitos son centros de elite onde se ensina en inglés ou outros idiomas. Recibir clases maioritariamente en castelán nunha escola pública catalá é inviable. O modelo de inmersión lingüística foi defendido por case toda a comunidade educativa, pero tamén foi cuestionado abertamente por un grupo de familias, que reclamaban un aumento das horas de clases impartidas en castelán, algunhas das cales querían un modelo inverso: co castelán como lingua vehicular.

• Navarra ten implantado en parte do seu territorio un sistema moi similar ao vasco. Ademais, xa se empezou a introducir o modelo trilingüe nalgúns centros.

O Ministerio alega que o que fai a lei é "tratar de paliar un problema que afecta ao castelán, que non se coida axeitadamente nalgunha comunidade", e que non se estendeu a mesma protección ao resto de linguas cooficiais do Estado porque do seu coidado "xa se ocupan as comunidades autónomas". Fontes do departamento que dirixe José Ignacio Wert sosteñen que non se privilexia unha lingua (o castelán) sobre outras, senón que o que fai o Goberno é "non" poñer o acento en protexer as outras".
Pero a exposición de motivos do decreto deixa claro que a propia LOMCE establece a obriga das Administracións educativas "de garantir o dereito do alumnado a recibir as ensinanzas" non só en castelán, senón "nas demais linguas cooficiais nos seus respectivos territorios". Que acontece entón cos casos da Comunidade Valenciana, nos que non se garante o ensino en valenciano? "Estanse a estudar", contesta o Ministerio, que transmitiu a consulta do PAÍS ao avogado do Estado para que dea unha resposta técnica, que "tardará uns días".
Os casos que non contempla o decreto só producíronse, de momento, na Comunidade Valenciana. Pais e nais de tres colexios valencianos de primaria conseguiron que o Tribunal Superior de Xustiza da comunidade lles dese a razón á súa demanda de estudar en valenciano na escola onde estaban escolarizados, unha opción que lles fora denegada pola Administración autonómica. As familias recorreron en 2010, pero as sentenzas favorables chegaron tres anos despois, cando xa foran escolarizados en castelán. Unha familia de Xirivella non aceptou a situación e optou por levar a súa filla en valenciano a unha escola concertada do pobo veciño de Picassent, porque no seu non había vacantes na súa lingua. O pasado 21 de febreiro, reclamou por vía administrativa ao Ministerio o recoñecemento dos mesmos dereitos que a disposición adicional terceira da LOMCE recoñece ao alumnado que quere ser escolarizado en castelán, ademais da indemnización polos gastos contraídos. A súa reclamación aínda non tivo resposta.
O que o decreto busca, en realidade, é dar desenvolvemento legal ás numerosas sentenzas xudiciais contra o modelo de inmersión lingüística catalán. As últimas resolucións, que manteñen en vino á Generalitat e a cinco escolas, obrigan a impartir o 25% de clases en castelán no prazo dun mes, que expira en menos dunha semana. Pero a Fundación Escola Cristiana, que agrupa a catro dos centros concertados afectados (o quinto é público), confirmou onte que non haberá cambios nas aulas a curto prazo. Tanto as escolas coma as súas respectivas AMPA solicitaron ao tribunal comparecer na causa (o Tribunal Superior de Xustiza de Cataluña xa aceptou a unha delas) e ata que non teñan resposta ao resto de casos, aseguran, "non" se prevé cambiar os usos lingüísticos" dos centros.

Con información de Ivanna Vallespín, Andreu Manresa e Ignacio Touza.