España repite curso

• PISA reflicte un estancamento de máis dunha década en lectura e matemáticas
• O alto número de alumnos que van atrasados lastra os resultados
• Asia distánciase do resto do mundo
• Finlandia, o alumno avantaxado, cae do podio
• Os alumnos madrileños, por enriba da media de España e a OCDE en PISA
• DESCARGABLE Informe español PISA 2012

España está máis ou menos onde estaba hai unha década, segundo os resultados dos seus escolares de 15 anos en matemáticas e lectura no informe PISA da OCDE (algo mellor en ciencias). Pódese dicir, simplemente, que é moi difícil mellorar (aínda que hai países, como Polonia e Portugal, que o conseguiron), e que dende logo iso inhabilita as interpretacións catastrofistas sobre o empeoramento do sistema español. Pero tamén pode ser para moitos frustrante ese estancamento a pesar de todos os esforzos que se fixeron en educación, un tema que se considera crucial para o futuro do país.
Dende 2003 os resultados en matemáticas dos alumnos -25.000 nesta ocasión, un 6,7% dos rapaces de 15 anos- mantivéronse estables dentro da súa mediocridade (484 puntos nas últimas, oito menos que a media da OCDE e o posto 33 de 65 países). Unha recta matemática, que se arqueou cara a abaixo en lectura e que agora se mellora ata chegar ao nivel de 2000. En PISA 2012 conséguense nesta capacidade 488 puntos (481 en 2009), 15 puntos menos que a media. Mentres que nos últimos seis anos en ciencias subiron (496 puntos, oito máis que en 2009), aínda que seguen quedando por debaixo da media OCDE (501).
"En matemáticas -a capacidade na que se deteñen máis- non estamos tan mal. No grupo de Italia, Estados Unidos ou Noruega que" deberían "supostamente" estar "por enriba", conta Lorenzo Blanco, catedrático de Didáctica Matemática na Universidade de Extremadura. "E a media da OCDE baixou seis puntos".

A que se debe este estancamento? Educación incide na rémora que supoñen os repetidores. Un 34% dos rapaces a esa idade vai atrasado, case o triplo que a media. Sen eles alcanzaríanse os 519 puntos, superando os 506 da OCDE. Pablo Zoido, analista principal do proxecto, estima que o seu atraso en coñecementos respecto á media é de dous anos e medio.
Monserrat Gomendio, secretaria de Estado de Educación,achacó na presentación tamén estes malos datos ao aumento de inmigrantes (tres veces máis nunha década, un 9,9%). "Un sistema educativo tan ríxido non é capaz de lidar coa diversidade nas aulas", pensa Gomendio. Blanco sostén que se debe a unha "mala política" de integración dos estranxeiros: "En España os resultados en matemáticas dos inmigrantes mantéñense estables, mentres que se reduciu en 11 puntos na media da OCDE,".
 orge Calero, catedrático de Economía Aplicada na Universidade de Barcelona, recorda o lastre que supón o baixo nivel educativo as xeracións previas: "A recente avaliación de competencias da poboación adulta, tamén da OCDE, é esclarecedora neste punto: España, xunto con Italia, ocupa os postos máis baixos do ranking".
Acentúase o distanciamento entre os resultados por xénero. Os rapaces gañan en matemáticas (9 puntos máis) e ciencias (7 puntos) e as rapazas en lectura (29). A Blanco este dato sorpréndeo: "A tendencia sempre foi a reducirse a diferenza. Nalgúns países, como Islandia, as mulleres xa son mellores en matemáticas".
Gomendio asegura que os resultados obtidos non se asocian a un maior investimento, pois o presuposto creceu un 35% nunha década (aínda que será un 30% menor en 2014 que en 2010). "O que hai que cambiar son as normas de xogo". A partir dun gasto superior por alumno aos 36.600 euros -60.000 en España- Zoido subliña que o investimento non xoga peso nos resultados. Pero si a implicación e formación dos seus docentes e a autonomía dos centros sempre que se rendan contas. Tampouco condiciona o soldo dos docentes se este é maior a 16.000 euros. "España ten uns salarios por enriba", recorda Gomendio, que propón "incentivar a promoción".

A baixa formación das xeracións previas retarda a mellora do país

Ata agora en España non había grandes diferenzas entre os alumnos con escasos recursos económicos e os favorecidos. Pero na actualidade dentro dos centros sepáranlles 27 puntos -máis de medio curso de aprendizaxe- cando hai unha década eran 18, aínda que outros indicadores de igualdade se manteñen estables. Resáltao Francisco Imbernón, catedrático de Pedagoxía en Barcelona: "O noso sistema mellora o rendemento dos máis desfavorecidos, aínda que é certo que os dun maior benestar cultural teñen resultados máis baixos. Necesítase unha análise máis fina para entrever que é o que está a pasar e non facer lecturas nesgadas". Gomendio remachou moito os datos que considera argumentan a urxencia dunha reforma educativa, aínda que naza sen apoios. Como o alto numero de horas de clases, que non se corresponde cos logros. Por iso motivo considera fundamental o cambio da LOMCE que obriga a dedicar un 50% do horario lectivo as materias instrumentais. Andalucía, a través do seu conselleiro Luciano Alonso, acusou a Educación de "manipular e empeorar os resultados" para xustificar a lei.
Blanco considera que habería que facer como en Xapón, onde se estuda a metade de contidos matemáticos. "Os nosos alumnos saben as fórmulas, pero teñen que saber interpretar, entender un gráfico ou se é un engano a oferta do supermercado".