A educación infantil, máis efectiva que os programas de apoio contra o abandono escolar, segundo un estudo

O investimento en educación infantil e a escolarización temperá son dúas das claves para reducir a desigualdade e o abandono escolar que sinala o estudo 'Aprendizaxe e ciclo vital. A desigualdade de oportunidades dende a educación preescolar ata a idade adulta' que presentou este xoves a Obra Social La Caixa.

O sociólogo Héctor Cebolla-Boado, coautor do estudo xunto con Leire Salazar e Jonas Radl, destacou o investimento nesta etapa como a "máis eficiente" e sinalaron que nos cursos superiores da educación "hai pouco espazo" para evitar o fracaso escolar, que se orixina en Infantil e Primaria.
O documento sinala que, dende a análise da "distribución do coñecemento" ao longo do ciclo vital da persoa, a achega directa da escola ao desenvolvemento dos estudantes durante as etapas medias de educación non supón máis que unha quinta parte (20%) dos seus coñecementos, mentres que un 80% depende da súa capacidade persoal, da situación familiar e, en particular, do nivel sociocultural dos seus pais, entre outros factores.
A liña de adquisición de coñecementos é "especialmente acentuada" durante os primeiros anos de vida, pero que, xa na educación secundaria, e especialmente na universitaria e na vida adulta, esta influencia tende a ser "practicamente inexistente", segundo o estudo
De feito, entre os estudantes cun contexto familiar de menor nivel sociocultural, a incidencia dos anos de escolarización infantil chega a ser un 100% superior á que ten esta etapa sobre os nenos que proveñen de familias cuxos pais teñen un nivel educativo superior e nos que as carencias durante esta etapa poden quedar compensadas pola achega da familia. A diferenza é maior cantos máis anos participen desta etapa, segundo indicaron os autores do informe.

NON HAI DIFERENZA ENTRE A ACHEGA DE PÚBLICA E PRIVADOS

Por outra parte, o documento sinala que a diferenza entre a achega dos distintos tipos de centros educativos (públicos e privados) á preparación, o futuro desenvolvemento e os resultados académicos dos nenos, é "practicamente inexistente".
Non obstante, Cebolla-Boado puntualizou que a tendencia á concentración de nenos provenientes de familias cun perfil sociocultural alto ou baixo "si inflúe", segundo o tipo de centro. "A diferenza non provén do centro senón pola composición do alumnado de cada un dos colexios", puntualizou.
Aínda así, incidiu en que a educación infantil "ten unha influencia positiva sobre todos os estudantes en España", aínda que destacou que, dende o punto de vista da capacidade de desenvolvemento da educación infantil "queda moito por percorrer".
Segundo explicou, o actual desempeño dos colexios no país "non" logra alterar as disfuncións que os estudantes traen de casa en función dos que son os seus pais". Tampouco logra un efecto positivo nin negativo sobre a desigualdade, como si acontece noutros países, segundo o informe. "A achega das escolas do 20% sería unha boa noticia se tivésemos un sistema educativo de calidade", sinalou Cebolla-Boado.
Por iso, os responsables do estudo subliñaron o desenvolvemento da educación infantil e, en menor medida, da educación primaria, como os dous "investimentos máis eficientes" de cara a reducir o abandono escolar temperán e a desigualdade, como froito dun déficit acumulado durante as primeiras etapas.
Así mesmo, recomendaron ampliar os recursos para garantir o acceso de todas as familias aos primeiros anos da educación non obrigatoria, dado que as familias con menos recursos e nivel sociocultural son as que máis se benefician da súa achega.
"É obvio que familias moi modestas ás veces optan por non mandar a súas fillos ao colexio ata os tres anos porque o gasto que teñen que afrontar é moi grande", indicou Radl, coautor do estudo.

A CRISE ACENTÚA O ABANDONO

Por outra parte, o informe presentado este mércores fai fincapé nos efectos que os períodos de crise económica teñen sobre a desigualdade da poboación en termos educativos.
"En España existe a crenza pupilar de que quere as crises impulsan a educación pola volta de persoas que saíran do sistema. En realidade nós chegamos á conclusión contraria, porque deprimen as expectativas de traxectoria educativa por parte dos estudantes," explicou Salazar.
A socióloga explicou que, en termos netos, a volta de poboación adulta e mozos ao sistema educativo en busca de ampliar as súas expectativas laborais non compensa o efecto "depresor" que exerce a crise, especialmente sobre os estudantes cun rendemento académico medio e, en particular, naqueles que proceden de fogares pobres.
Así, nun marco de crise no que todas as expectativas de futuro tenden a resentirse, mentres que naqueles estudantes que logran un rendemento académico baixo estas expectativas apenas difiren en función da súa orixe, no caso daqueles cun rendemento académico alto a diferenza de percepción do futuro entre estudantes de fogares "pobres" e os de fogares "non pobres" difiren en torno a un 40%, en detrimento daqueles.
Ademais, a franxa de estudantes que obteñen un rendemento académico medio presenta unha maior incidencia da crise sobre as súas expectativas de futuro que na de alto ou baixo rendemento e, dentro desta, particularmente pronunciado entre os estudantes de familias con menos recursos.
En todos os casos, a influencia da crise sobre os estudantes con menores recursos en termos de percepción do futuro é superior (nun sentido negativo) que nos estudantes que non viven carestía nos seus fogares, independentemente do seu rendemento académico.
Por todo iso, tendo en conta a curva de adquisición do coñecemento e que o abandono escolar se produce sobre todo nas últimas etapas da educación obrigatoria, os responsables do estudo manifestaron a importancia de desenvolver políticas que impulsen a educación infantil como medio de atacar a desigualdade de oportunidades e de rendemento académico dende as etapas onde a escola é máis efectiva.
Aínda así, explicaron que "non" son partidarios" de abandonar os programas dirixidos a recuperar ou a apoiar os estudantes que presentan problemas nas etapas superiores da educación obrigatoria, pero sinalaron que, a esas alturas "hai pouco espazo" para que poidan ter efectividade.
"A medida que os nenos van crecendo, a capacidade de intervención do sistema sobre eles tende a ser nula. Seguramente en Secundaria hai xa pouco espazo para rescatar o fracaso escolar, porque vén determinada por procesos que teñen orixe nas etapas temperás," asegurou Cebolla-Boado.