Só dúas comunidades conxelaron as taxas universitarias durante a crise

Galicia e Asturias manteñen os prezos desde 2012. Co que custa unha carreira en Cataluña pódense pagar máis de dúas en Andalucía ou Galicia.

Os universitarios de Galicia e Asturias pagan hoxe exactamente o mesmo por estudar que en 2012. Son as dúas únicas rexións que mantiveron as mesmas tarifas en plena crise fronte a un panorama de enormes diferenzas de prezos entre rexións que se perpetúa. Universidades e colectivos de estudantes denuncian a inxustiza que supón esta brecha, que chega a alcanzar os 1.500 euros de diferenza por alumno e ano. Co que custa un grao en Cataluña séguense custeando máis de dúas carreiras en Andalucía ou Galicia.

A maioría das comunidades autónomas han anunciado que o curso que vén conxelarán as taxas universitarias. A Comunidad de Madrid as baixa por segundo ano consecutivo, cun 15% menos nos dous últimos cursos tras un incremento previo do 62%. Pero, a pesar dese esforzo, mantense entre as rexións onde estudar é máis caro, un grupo que encabeza Cataluña e na que figuran ademais Castela e León, Comunidade Valenciana e Aragón.

As diferenzas de prezos entre os campus públicos agudizáronse en plena crise. O Ministerio de Educación aprobou no ano 2012 un cambio normativo que permitiu aos Gobernos autónomos aplicar as subidas que quixesen, mentres antes facíase o cálculo en función dunhas pinzas que fixaba o Executivo central. Entón, Educación estimou que a subida media do custo da matrícula para o recentemente chegado sería de 540 euros.

As que máis soben

Catro anos despois, pódese comprobar como as comunidades actuaron de forma moi distinta. Cataluña é a que máis incrementou os prezos. A subida no seu caso supera os 1.000 euros na matrícula de graos técnicos como Enxeñería Eléctrica. O prezo dun ano de matrícula ascende a 2.372 euros por 60 créditos (a extensión habitual dun curso universitario). Na rama sanitaria, por exemplo Medicamento, o incremento é de 949 euros ata 2.372 anuais. E en graos de humanidades ou xurídicos, como Dereito, soben 607 ata 1.516 euros. Cataluña, con todo, inclúe ata seis gradues distintos de prezos para que paguen menos aqueles con rendas máis baixas.

Á matrícula hai que sumar ademais o custo da vida en cada capital. E o prezo increméntase significativamente por encima do 300% nalgúns casos para aqueles que repiten e apuran ata a cuarta matrícula dunha materia.
Na rama técnica, outras catro rexións subiron os prezos por encima dos 300 euros. Son Madrid (748 euros máis ata 1.591 por ano de matrícula); Castela e León (439 de subida ata 1.663 euros); Comunidade Valenciana (con 368 máis ata 1.431 euros) e Canarias (331 ata 1.137). En Medicamento tamén están por encima dos 300 euros de subida Comunidade Valenciana, Madrid e Canarias; en Dereito, só Castela e León ademais de Cataluña.

Prazos máis flexibles para pagar a matrícula

Máis de 30.000 universitarios quedaron ao bordo da expulsión por falta de pagamento en 2013, segundo os cálculos que fixo entón este xornal. O motivo era a subida de taxas académicas e a restrición de bolsas por un endurecemento dos criterios de repartición aprobada en 2012.
Nestes anos, nunca se ofreceu unha cifra oficial de cantos alumnos puideron quedar fóra por motivos económicos, a pesar de que as universidades e os colectivos estudantís confirman a existencia de casos. O Ministerio de Educación informou a principios de agosto dos 1.416 millóns de euros destinados en 2016 para bolsas, a “cifra máis alta da serie histórica”.
A pesar dese récord, ás universidades seguen chegando persoas con problemas para pagar, como corrobora o presidente dos reitores, Segundo Píriz, que explica que os campus desenvolveron os seus propios sistemas de axudas. “A gran maioría das universidades puxémolas en marcha. Na miña [a Universidade de Estremadura], destinamos 100.000 euros para socorrer a 100 alumnos dos 22.000 que temos”, engade. A maioría dos campus flexibilizaron ademais os prazos para pagar a matrícula ao longo do curso académico.
Desde colectivos de alumnos como FAEST ou o Consello de Estudantes das Universidades de Cataluña alertan ademais do aumento de universitarios que se matriculan de menos créditos para poder traballar a tempo parcial mentres estudan.

As que menos incrementan 

Ademais de Galicia e Asturias, que non subiron nin un euro os prezos a pesar de que a normativa o permitía, hai máis comunidades onde os incrementos foron case testemuñais ou mesmo aplicaron rebaixas para algúns estudos concretos. Cinco rexións subiron menos de 100 euros en Enxeñería Eléctrica: Andalucía, Estremadura, A Rioxa, País Vasco e Cantabria; ás que se suma a Universidade Nacional de Estudos a Distancia (UNED). No caso de Dereito, non chegan aos 100 euros de subida Andalucía, A Rioxa, Estremadura, País Vasco, Navarra, Aragón e a UNED. En Medicamento, ocorre outro tanto en Andalucía, Estremadura, País Vasco, Cantabria e Castela e León.
Andalucía e Castela-A Mancha, ademais, aplicaron rebaixas en estudos de máster que os alumnos necesitan para poder traballar, como o de Formación do Profesorado. Nas universidades andaluzas costa menos da metade que en 2012, con ata 821 euros anuais e nas manchegas, unha cuarta parte menos ata 728 euros.

"Unha estafa ao cidadán"

Como se pode comprobar no gráfico que acompaña a esta información, o abanico de prezos é amplo. Se tomamos como exemplo os estudos de Medicamento, a matrícula dos seis anos de carreira é tres veces máis cara en Cataluña (14.232 euros) que en Andalucía (4.542). Un universitario de Cataluña pagará 6.064 euros polos catro anos de grao de Dereito, é dicir, un 150% máis que un alumno de Galicia (2.364).
“Creo que estas diferenzas son unha estafa ao cidadán. Non se pode dicir que todos os españois teñen os mesmos dereitos e servizos e logo poñer uns prezos tan diferentes”, considera Vicente Mazimpaka, Defensor do Universitario da Universidade Autónoma de Madrid. “Non é normal que haxa comunidades máis sensibles a estes temas con prezos máis baixos e que en Madrid, onde a vida xa é suficientemente cara, dispárense”, engade.

O exemplo de Galicia

“Como Universidade pública, preferimos que o aumento recaia sobre o sistema, non sobre os rapaces que veñen estudar”, explica Luís Pereira, vicerreitor de Comunicación da Universidade de Santiago de Compostela, unha das tres públicas galegas. Asegura que manter as taxas non lles supuxo un aumento significativo de novos alumnos pero si que lles permitiu manter aos propios. “Entre os tres campus públicos, recibimos case ao 90% dos estudantes galegos, os que se van é porque buscan estudos que non ofrecemos aquí”, engade Pereira. As universidades de Galicia, unha comunidade gobernada polo PP, pecharon un acordo co Goberno autonómico para incrementar ata o 4,5% o seu orzamento no próximos catro anos, en función do número de alumnos matriculados e da súa produción científica. Iso é xusto o que reclaman as demais universidades noutros casos.

Á cola de Europa

Segundo Píriz, presidente da conferencia de reitores CRUE, comparte que “non é xusta” a brecha por comunidades autónomas. Pero pide que o esforzo recaia sobre as rexións, non sobre os campus: “O espírito maioritario é que as taxas se reduzan, pero é unha petición xeneralizada difícil de cumprir se non se acompaña de diñeiro das comunidades autónomas para as Universidades”, engade.
En Cataluña, o Govern desatendeu unha moción do Parlament para reducir un 30% as taxas o próximo curso, que apoiaron colectivos como o Consello de Estudantes das Universidades de Cataluña. O seu presidente, Luís Forcadell, critica que a situación “é aínda peor” se se compara con Europa, onde España é un dos países máis caros fronte a un grupo -entre os que están Alemaña, Austria, Finlandia e 12 máis—, onde os alumnos pagan menos de 100 euros ao ano na universidade.